Nuôi tôm là một trong những ngành kinh tế đóng góp quan trọng cho nền kinh tế nước ta, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu thủy sản. Mặc dù mang lại nhiều lợi ích, nhưng ngành nuôi tôm cũng đối mặt với hàng loạt khó khăn và thách thức như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, và chi phí sản xuất cao.

Vì thế, việc áp dụng các giải pháp hiệu quả để tăng năng suất và giảm chi phí trong quá trình nuôi tôm trở nên vô cùng cấp bách.

Trong phần dưới đây, chúng tôi sẽ giới thiệu một số giải pháp tiên tiến về kỹ thuật chọn lựa tôm giống, mô hình nuôi phù hợp, quản lý môi trường và cung cấp thức ăn, cùng với các biện pháp kiểm soát dịch bệnh và áp dụng công nghệ sinh học, nhằm hỗ trợ người nuôi tôm nâng cao chất lượng con tôm dẫn đến sẽ tăng giá trị chúng.

Kỹ thuật chọn tôm giống chất lượng

Cách chọn tôm giống bằng phương pháp đánh giá cảm quan

Khi lựa chọn tôm giống, điều quan trọng là tôm phải có kích thước đồng đều, ví dụ như tôm thẻ chân trắng size 1 có kích thước từ 9 đến 13mm (post 10 đến 15), và tôm sú có kích thước từ 12 đến 25mm tùy thuộc vào size. Tôm giống cần phải có sức sống mạnh mẽ, màu sắc tươi sáng, vỏ mỏng, và hình dáng cân đối với đầu và thân, đồng thời đuôi phải mở rộng. Sức sống của tôm có thể được kiểm tra bằng cách gõ nhẹ vào nơi chứa tôm, nếu tôm phản ứng nhanh chóng và bơi ngược dòng nước khi khuấy nhẹ thì tôm được coi là khỏe mạnh. Ngoài ra, gan tụy của tôm khỏe mạnh thường có màu nâu sẫm.

Việc loại bỏ các mầm bệnh nguy hiểm như hoại tử gan tụy cấp, đốm trắng, và tôm phát triển chậm cũng cần được thực hiện. Đặc biệt, tôm giống nên được mua từ các nguồn gốc đáng tin cậy, có nguồn gốc từ các quốc gia uy tín trong việc sản xuất giống tôm.

Trong quá trình sản xuất post, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về kỹ thuật và thức ăn cũng là một yếu tố quan trọng không thể bỏ qua.

Cách chọn tôm giống bằng phương pháp gây sốc

Một phương pháp khác để lựa chọn tôm giống là sử dụng phương pháp gây sốc. Trước khi quyết định mua tôm giống, bạn có thể thực hiện việc này bằng cách vớt khoảng 300 con tôm giống và thả vào một chậu chứa khoảng 5 lít nước có độ mặn khoảng 10%. Sau khoảng một giờ, nếu tỷ lệ sống của tôm vượt quá 80%, bạn có thể tự tin chọn tôm giống đó. Tuy nhiên, nếu tỷ lệ sống thấp hơn, đây có thể là dấu hiệu cho thấy chất lượng của tôm không tốt và nên từ chối mua.

Những điều cần lưu ý khi mua tôm giống

Khi đặt mua tôm giống, việc quan trọng hàng đầu là đảm bảo tôm được vận chuyển và bảo quản một cách đúng đắn để đảm bảo chất lượng của chúng không bị ảnh hưởng. Ngoài ra, cũng cần kiểm tra các chứng chỉ và giấy tờ liên quan đến nguồn gốc và chất lượng của tôm giống. Điều này giúp đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ đúng các quy định trong quá trình mua bán tôm giống

Lựa chọn mô hình/ phương thức nuôi tôm

Quyết định về mô hình hoặc phương thức nuôi tôm đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa năng suất và hiệu quả kinh tế trong ngành nuôi tôm. Có nhiều phương thức nuôi khác nhau như nuôi quảng canh, nuôi quảng canh cải tiến, nuôi thâm canh, nuôi trong bể lót bạt, nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, ASC và nhiều loại khác. Mỗi phương thức mang lại những ưu điểm và hạn chế riêng, phù hợp với điều kiện và mục tiêu của từng người nuôi.

Khi lựa chọn phương thức nuôi tôm phù hợp, cần xem xét các yếu tố sau:

- Địa điểm nuôi: Xem xét diện tích ao nuôi, nguồn nước, điện, khí hậu, địa hình và giao thông. Điều này đảm bảo rằng phương thức nuôi được áp dụng sẽ phù hợp với điều kiện địa phương.

- Loại tôm nuôi: Nhu cầu thị trường, giá thành, tính chất sinh học và yêu cầu kỹ thuật đối với loại tôm cần được xem xét để lựa chọn phương thức nuôi phù hợp.

- Mục tiêu nuôi: Năng suất mong muốn, chi phí đầu tư, rủi ro và lợi nhuận mong đợi cũng quyết định lựa chọn phương thức nuôi tôm.

Ví dụ, nếu muốn nuôi tôm với chi phí thấp và rủi ro ít, có thể lựa chọn nuôi quảng canh hoặc nuôi quảng canh cải tiến. Nếu muốn nâng cao năng suất và chất lượng, có thể chọn nuôi thâm canh hoặc nuôi trong bể lót bạt, tuy nhiên cần lưu ý rằng phương thức này có chi phí và rủi ro cao hơn. Nếu muốn tuân thủ tiêu chuẩn an toàn và bền vững, có thể lựa chọn nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP hoặc ASC.

Quản lý môi trường và cho ăn

Quản lý môi trường nước và chế độ dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm sức khỏe và tăng trưởng của tôm. Việc thực hiện quản lý môi trường và chế độ dinh dưỡng hợp lý sẽ giúp tăng năng suất và giảm chi phí trong quá trình nuôi tôm.

Quản lý môi trường nước

Kiểm soát chất lượng nước là một trong những thách thức quan trọng nhất trong nuôi tôm. Chất lượng nước tốt sẽ thúc đẩy sự phát triển và tăng trưởng của tôm, trong khi chất lượng nước kém có thể gây ra nhiều vấn đề, từ tỷ lệ sống thấp đến các bệnh tôm. Để quản lý môi trường nước hiệu quả, các biện pháp sau có thể được thực hiện:

- Lựa chọn vị trí nuôi phù hợp, đảm bảo nước sạch và không bị ô nhiễm.

- Tiến hành xử lý ao nuôi kỹ lưỡng trước khi thả tôm, bao gồm vệ sinh đáy ao và xử lý nước.

- Theo dõi và kiểm tra các chỉ số quan trọng về chất lượng nước như pH, oxy hòa tan, amoniac, nitrit…

- Đảm bảo cung cấp đủ oxy cho ao nuôi bằng cách sử dụng các thiết bị sục oxy.

- Sử dụng chế phẩm vi sinh để duy trì sự cân bằng vi sinh vật có lợi trong ao nuôi và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại.

- Sử dụng vôi và khoáng chất để điều chỉnh pH và kiềm của nước ao.

- Thực hiện thay nước định kỳ để loại bỏ chất độc hại và cung cấp oxy cho ao nuôi.

Việc thực hiện các biện pháp này sẽ giúp duy trì môi trường nước lý tưởng cho sự phát triển và tăng trưởng của tôm, đồng thời giảm thiểu rủi ro về các vấn đề liên quan đến chất lượng nước.

Quản lý dinh dưỡng

Trong quá trình nuôi tôm, chi phí thức ăn chiếm một tỷ lệ đáng kể, khoảng 60-70%. Việc quản lý chế độ dinh dưỡng một cách hiệu quả sẽ giúp tối ưu hóa việc sử dụng thức ăn, giảm thiểu lượng thức ăn thừa gây ô nhiễm môi trường và tiết kiệm chi phí. Để quản lý chế độ dinh dưỡng một cách hiệu quả, cần thực hiện các biện pháp sau:

- Lựa chọn loại thức ăn phù hợp với loại tôm nuôi, giai đoạn phát triển của tôm và điều kiện nuôi.

- Chọn nhà cung cấp thức ăn uy tín, cam kết chất lượng.

- Bảo quản thức ăn đúng cách để tránh việc bị ẩm mốc, nhiễm khuẩn hoặc bị côn trùng phá hủy.

- Xác định lượng thức ăn cần cung cấp cho mỗi lần cho ăn dựa trên khối lượng tôm, nhu cầu dinh dưỡng, khả năng tiêu hóa và điều kiện nước ao.

- Theo dõi hành vi ăn uống của tôm bằng cách sử dụng nhá ăn hoặc quan sát trực tiếp.

- Điều chỉnh lượng thức ăn cho phù hợp với tình trạng ăn uống của tôm, tránh cho ăn quá nhiều hoặc quá ít.

- Chia nhỏ lượng thức ăn thành nhiều lần cho ăn trong ngày, tùy thuộc vào kích thước và nhu cầu ăn uống của tôm.

Kiểm soát bệnh lý khi nuôi tôm

Trong ngành nuôi tôm, bệnh lý là một trong những nguyên nhân gây ra tổn thất lớn. Có nhiều loại bệnh có thể phát sinh, như bệnh đốm trắng, đốm vàng, EMS, còi, đen mang, và nhiều loại khác. Một số bệnh có thể điều trị bằng thuốc, trong khi một số khác lại khó chữa hoặc không có thuốc hiệu quả. Vì vậy, việc phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh là vô cùng quan trọng.

Để phòng ngừa và kiểm soát dịch bệnh trong nuôi tôm, cần thực hiện các biện pháp sau:

- Lựa chọn giống tôm chất lượng cao, có khả năng đề kháng tốt và không nhiễm bệnh.

- Tiến hành xử lý ao nuôi cẩn thận trước khi thả giống, sử dụng các phương pháp khử trùng và diệt khuẩn.

- Quản lý môi trường nước tốt, duy trì các chỉ tiêu nước ao trong mức an toàn.

- Cung cấp chế độ dinh dưỡng hợp lý, sử dụng thức ăn chất lượng cao và phù hợp với loại tôm nuôi.

- Bổ sung các chất dinh dưỡng và khoáng chất cần thiết để tăng cường sức đề kháng và hệ miễn dịch của tôm.

- Theo dõi sức khỏe của tôm định kỳ, quan sát các triệu chứng không bình thường như: thay đổi màu sắc, biến dạng, tôm phát triển chậm, hoặc tôm chết rải rác.

- Nếu phát hiện có dấu hiệu của bệnh, cần xác định nguyên nhân và loại bệnh để có biện pháp xử lý kịp thời. Có thể thực hiện xét nghiệm hoặc tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia trong lĩnh vực.

Áp dụng công nghệ sinh học

Công nghệ sinh học đóng vai trò quan trọng như một giải pháp tiên tiến trong việc nâng cao năng suất và chất lượng nuôi tôm. Công nghệ này có thể được áp dụng trong nhiều khâu của quá trình nuôi tôm, bao gồm lai tạo con giống, sản xuất thức ăn, xử lý nước, phòng và trị bệnh. Công nghệ sinh học giúp cải thiện các đặc tính di truyền của con giống, tăng cường khả năng chống chịu bệnh tật và tăng trưởng nhanh chóng của tôm. Ngoài ra, nó còn hỗ trợ sản xuất thức ăn chứa enzyme, vi sinh vật và các chất kích thích hệ miễn dịch cho tôm. Kết hợp công nghệ sinh học với các biện pháp quản lý khác sẽ mang lại hiệu quả cao trong việc tăng cường năng suất nuôi tôm.

Trong việc tăng giá trị của con tôm thông qua việc nâng cao chất lượng, chúng ta đã thấy rằng các biện pháp như chọn giống tôm chất lượng cao, quản lý môi trường nuôi, kiểm soát dinh dưỡng và phòng ngừa bệnh tật đóng vai trò quan trọng. Bằng cách áp dụng những kỹ thuật hiện đại và tiên tiến như công nghệ sinh học, chúng ta có thể tối đa hóa sản xuất và tạo ra con tôm có giá trị cao hơn trên thị trường. Sự đầu tư vào chất lượng tôm không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn góp phần vào bền vững của ngành nuôi tôm trong tương lai.

Phan Tấn Đạt