Một trong những phương pháp hiện đại, hiệu quả để phát hiện sớm EHP chính là kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction). Bài viết này sẽ giải thích cách PCR hoạt động, lợi ích của việc sử dụng kỹ thuật này, và cách áp dụng trong thực tiễn nuôi trồng thủy sản.

Kiểm soát dịch bệnh EHP tấn công bằng cách xét nghiệm PCR cho tôm

EHP và tác hại trong nuôi tôm

EHP là một loại vi bào tử trùng ký sinh trong gan tụy tôm, gây ra các tổn thương mô gan tụy và làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng của tôm. Hậu quả là tôm bị chậm lớn, kéo dài thời gian nuôi, tăng chi phí thức ăn, và làm giảm năng suất nuôi. Điểm đặc biệt nguy hiểm của EHP là không gây chết hàng loạt như một số bệnh khác, nhưng lại âm thầm ảnh hưởng đến hiệu quả kinh tế của cả vụ nuôi.

Việc phát hiện EHP qua các dấu hiệu lâm sàng rất khó khăn. Tôm nhiễm EHP thường chỉ biểu hiện chậm lớn hoặc không đồng đều, những dấu hiệu dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề khác như chất lượng thức ăn hoặc điều kiện môi trường ao nuôi. Chính vì vậy, cần một công cụ chẩn đoán chính xác và nhạy bén như PCR để xác định sự hiện diện của EHP trong tôm.

PCR là gì và cách hoạt động?

PCR (Polymerase Chain Reaction) là một kỹ thuật sinh học phân tử được sử dụng để khuếch đại và phát hiện các đoạn DNA mục tiêu trong mẫu xét nghiệm. Trong trường hợp phát hiện EHP, PCR sẽ tìm kiếm và nhân lên các đoạn DNA đặc trưng của vi bào tử trùng EHP từ mẫu gan tụy tôm.

Quy trình PCR cơ bản bao gồm ba bước chính:

Biến tính DNA (Denaturation): DNA mẫu được làm nóng đến khoảng 94-98°C để tách hai sợi DNA thành hai chuỗi đơn.

Gắn mồi (Annealing): Nhiệt độ được giảm xuống để các đoạn mồi (primer) gắn vào vị trí cụ thể trên DNA của EHP.

Kéo dài chuỗi DNA (Extension): DNA polymerase sẽ tổng hợp chuỗi DNA mới dựa trên khuôn mẫu ban đầu, tạo ra các bản sao của đoạn DNA mục tiêu.

Quá trình này được lặp lại hàng chục lần trong một chu trình máy PCR, giúp khuếch đại hàng triệu bản sao của đoạn DNA đặc hiệu, từ đó dễ dàng phát hiện EHP nếu chúng có mặt trong mẫu xét nghiệm.

Lợi ích khi sử dụng PCR phát hiện EHP

Độ chính xác cao

PCR là một trong những phương pháp có độ nhạy và độ đặc hiệu cao nhất hiện nay. Kỹ thuật này có thể phát hiện EHP ngay cả khi số lượng vi bào tử trùng trong mẫu rất thấp, giúp các hộ nuôi tôm phát hiện bệnh sớm.

Phát hiện sớm

Nhờ độ nhạy cao, PCR có thể phát hiện EHP ngay từ giai đoạn đầu khi tôm mới nhiễm. Điều này cho phép người nuôi có thời gian triển khai các biện pháp kiểm soát và phòng ngừa, giảm thiểu rủi ro lây lan trong ao nuôi.

Ngăn ngừa lây lan

Việc phát hiện sớm các cá thể nhiễm bệnh giúp hạn chế lây lan trong ao nuôi, đặc biệt là trong các hệ thống nuôi mật độ cao. PCR cũng có thể được sử dụng để kiểm tra nguồn giống trước khi thả, đảm bảo giống sạch bệnh.

Hỗ trợ quản lý ao nuôi

Thông qua việc sử dụng PCR định kỳ, người nuôi có thể theo dõi sức khỏe tôm và tình trạng dịch bệnh trong ao một cách khoa học. Điều này giúp đưa ra các quyết định kịp thời, tối ưu hóa quy trình nuôi và giảm thiểu thiệt hại.

Cách áp dụng PCR trong thực tiễn nuôi tôm

Thu mẫu

Để thực hiện PCR, mẫu gan tụy của tôm sẽ được thu thập và bảo quản đúng cách nhằm tránh nhiễm khuẩn hoặc phân hủy. Các mẫu này sau đó được chuyển đến phòng xét nghiệm chuyên nghiệp.

Phân tích PCR

Tại phòng xét nghiệm, kỹ thuật viên sẽ thực hiện quy trình PCR, từ chiết xuất DNA, thiết lập phản ứng, đến chạy máy PCR. Kết quả sẽ cho biết mẫu có nhiễm EHP hay không.

Đánh giá kết quả

Nếu kết quả PCR dương tính, người nuôi cần thực hiện các biện pháp cách ly, vệ sinh ao nuôi và kiểm soát dịch bệnh. Đối với tôm giống, cần loại bỏ các lô giống bị nhiễm bệnh để tránh rủi ro trong tương lai.

Sử dụng định kỳ

Ngoài việc phát hiện bệnh, PCR nên được sử dụng định kỳ trong suốt vụ nuôi để theo dõi tình trạng sức khỏe tôm, đặc biệt là trong các giai đoạn nhạy cảm như trước và sau khi thả giống, hoặc trong điều kiện môi trường ao nuôi biến động.

PCR là một công cụ hữu ích và đáng tin cậy trong việc phát hiện EHP ở tôm. Việc áp dụng kỹ thuật này không chỉ giúp người nuôi phát hiện bệnh sớm mà còn hỗ trợ quản lý sức khỏe tôm một cách hiệu quả.

Trong bối cảnh ngành nuôi tôm đang đối mặt với nhiều thách thức về dịch bệnh và yêu cầu khắt khe từ thị trường xuất khẩu, đầu tư vào các phương pháp chẩn đoán hiện đại như PCR là một bước đi chiến lược để đảm bảo hiệu quả kinh tế và sự bền vững của nghề nuôi tôm.

Việc sử dụng PCR để phát hiện EHP không chỉ là một biện pháp phòng ngừa mà còn là chìa khóa giúp nâng cao chất lượng tôm, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Điều này đặc biệt quan trọng đối với ngành nuôi tôm Việt Nam trong việc khẳng định vị thế trên bản đồ thủy sản thế giới.

PDT