Bệnh vàng mang hay còn gọi là bệnh đầu vàng (YHD - Yellow Head Virus), bệnh nhiễm giới hạn trên các loài tôm he, trong đó có tôm sú và tôm chân trắng. Bệnh thường bộc phát trên tôm nuôi từ 30 ngày tuổi trở lên, đặc biệt là khi thời tiết thay đổi thất thường. Hiện bệnh chưa có thuốc điều trị cũng như phương pháp tiêm chủng hữu hiệu, gây nhiều khó khăn cho người nuôi.

Về bệnh vàng mang

Bệnh vàng mang trên tôm là một trong những vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất nuôi trồng thủy sản. Đây là bệnh lý phổ biến gây ra sự suy giảm chức năng mang của tôm, làm giảm khả năng hô hấp và ảnh hưởng đến sự phát triển của chúng.

Các nguyên nhân của bệnh vàng mang thường do virus. Ngoài ra, khi ao nuôi bị xì phèn làm pH giảm xuống thấp trong lúc tôm đang lột xác cũng là một trong những nguyên nhân gây bệnh. Hợp chất phèn trong nước còn bám vào mang, chân làm tôm bị vàng chân, vàng mang.

Bên cạnh đó, lượng tảo tàn và các chất hữu cơ lơ lửng trong nước bám vào thân tôm và mang tôm, cùng với việc ao nuôi xuất hiện nhiều kim loại nặng cũng làm mang tôm có màu vàng.

Nguyên nhân gây ra phèn trong ao nuôi

Trong quá trình nuôi, lớp mùn bã hữu cơ bị tích tụ lâu ngày ở nền đáy ao phân huỷ trong điều kiện môi trường yếm khí sẽ sinh ra vi khuẩn khử sulfat, các vi khuẩn này sẽ chuyển hoá các hợp chất lưu huỳnh (trong thực vật, trong đất, trong nước) thành dạng khí độc sunfua hydro (H2S).

Khí H2S thâm nhập vào nước ngầm và kết hợp với sắt (II) có mặt trong trầm tích dưới đáy ao nuôi tạo thành sắt Sunfua và tiếp tục chuyển hoá thành sắt Bisunfua (pyrit, FeS2) – Đây chính là phèn sắt, phèn đỏ trong ao nuôi tôm.

Mặt khác, khi mưa kéo dài, nước mưa rửa trôi phèn trên bờ ao xuống và hoạt động của tôm cũng là một trong những nguyên nhân khiến ao tôm bị phèn.

Dấu hiệu nhận biết ao nuôi nhiễm phèn

- Đối với môi trường nước: màu nước chuyển màu từ màu trà nhạt dần sang hơi đỏ và bắt đầu có váng màu vàng ở trên mặt ao

- Đối với tôm: Màu sắc mang có sự thay đổi (vàng nhạt, vàng đậm hoặc thậm chí có thể xuất hiện màu nâu xám), vỏ tôm cứng hơn bình thường, màng đục và có màng nhầy, hành vi bất thường (bơi lờ đờ, mất phương hướng, nổi lên mặt nước hoặc tụ tập gần bờ ao, giảm ăn hoặc bỏ ăn, chậm lớn,…).

Cách xử lý

Cải tạo ao nuôi ban đầu, bón vôi để nâng pH đáy ao, khử phèn đồng thời tạo hệ đệm trong ao nuôi…Tuy nhiên khi bón vôi cần phải thực hiện trong lúc chiều mát. Sau đó cấp nước và ao ngay hôm sau, không nên rải vôi và phơi ao trong thời gian quá lâu.

Trong quá trình nuôi: Sử dụng vôi bột 10kg/1000m3, định kỳ 20 ngày/lần, hoặc sử dụng trước và sau khi mưa hoặc ao nuôi nổi váng vàng trên mặt nước. Bà con có thể lót bạt bờ, bạt đáy để hạn chế hiện tượng xì phèn ở ao nuôi.

Sử dụng EDTA

Khi ao nuôi bị nhiễm phèn bà con dùng 2 - 5 kg/1.000 m2 để xử lý trước khi bón vôi để nâng độ kiềm cho ao nuôi. Trong quá trình nuôi có thể sử dụng EDTA với liều thấp hơn 0,5 - 1 ppm. (1ppm = 1kg/1000m3) có tác dụng lắng kim loại nặng, lắng phèn sắt trong môi trường nước.

Sử dụng chế phẩm vi sinh

Có tác dụng loại bỏ pyrite (FeS2) dư thừa trong ao, khử phèn hiệu quả, loại bỏ các kim loại nặng gây độc và phân giải chất hữu cơ trong ao nuôi, tăng năng suất nuôi trồng, giảm chi phí xử lý, thân thiện với môi trường không ảnh hưởng tới tôm, cá và vật nuôi…

Phòng ngừa bệnh

Hiện tại, chưa có thuốc hoặc chất hoá học nào dùng để xử lý điều trị bệnh có kết quả nhưng ta có thể phòng bệnh và sự lây lan của dịch bệnh này cũng như sử dụng hóa chất xử lý nước hỗ trợ điều trị bệnh nhằm đem lại kết quả tốt hơn.

Chọn nguồn tôm giống đảm bảo sạch bệnh.

Thường xuyên kiểm tra, kiểm soát mức độ vi khuẩn có trong ao nuôi, tránh để bệnh phát triển ồ ạt. Không nên vận chuyển tôm từ nơi nhiễm bệnh đến nơi chưa xảy ra bệnh để hạn chế sự lây.

Với tôm chết cần được vớt bỏ khỏi ao nuôi dùng nước vôi nhiễm qua các vùng bên cạnh hoặc clorua vôi để làm sạch nước, tẩy ao, nước từ ao nuôi tôm nhiễm bệnh tuyệt đối không thải ra ngoài, tránh phát tán dịch bệnh.

Nhất Linh