Trong những năm gần đây, mô hình nuôi tôm thâm canh và siêu thâm canh ngày càng phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, đi kèm với năng suất cao là những thách thức ngày càng lớn về mặt môi trường ao nuôi, trong đó hiện tượng nóng đáy ao vào mùa nắng nóng là một trong những rủi ro gây thiệt hại âm thầm nhưng nghiêm trọng. Hiện tượng này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tôm mà còn tạo điều kiện cho nhiều bệnh nguy hiểm bùng phát nếu người nuôi không kịp thời phát hiện và xử lý.

Hiện tượng nóng đáy ao là gì?

Trong nuôi tôm thâm canh và siêu thâm canh, đặc biệt là vào mùa nắng nóng, hiện tượng “nóng đáy ao” thường xảy ra và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tốc độ tăng trưởng của tôm. Nóng đáy ao là hiện tượng lớp nước ở sát đáy ao (khu vực sinh sống chính của tôm) có nhiệt độ cao hơn mức sinh lý bình thường, thường từ 33°C trở lên.

Khác với nhiệt độ mặt nước có thể quan sát và điều chỉnh dễ hơn, nhiệt độ đáy ao thường khó kiểm soát và có thể âm thầm gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng như:

- Tôm stress, giảm ăn, chậm lớn.

- Bùng phát khí độc như H₂S, NH₃.

- Tăng sinh vi khuẩn có hại như Vibrio spp.

- Phát sinh bệnh hoại tử gan tụy cấp (EMS/AHPND), đục thân, phân trắng...

Nguyên nhân dẫn đến nóng đáy ao

Mùa nắng nóng kéo dài

Nhiệt độ môi trường tăng cao khiến toàn bộ nhiệt năng truyền xuống ao nuôi. Nắng gay gắt nhiều ngày làm cho nhiệt tích tụ tại đáy, đặc biệt là các ao có độ sâu lớn hoặc đáy ao màu tối.

Ao thiếu che phủ, ít cây xanh

Ao không có dàn lưới che, bờ ao trơ trụi không có cây cối che nắng sẽ làm mặt nước hấp thụ nhiệt mạnh mẽ hơn.

Tảo phát triển quá mức (nổ tảo)

Tảo quang hợp mạnh ban ngày, sinh ra nhiều oxy nhưng cũng hấp thu nhiệt lượng lớn. Khi tảo chết hàng loạt, lắng xuống đáy phân hủy, sinh ra nhiệt và khí độc.

Đáy ao tồn đọng nhiều hữu cơ

Thức ăn dư thừa, phân tôm và xác tảo lắng xuống, khi phân hủy sẽ sinh nhiệt, làm đáy ao luôn “nóng ngầm”, ngay cả vào ban đêm.

Thiếu hệ thống sục khí, dòng chảy

Ao không có hoặc có ít quạt nước, sục khí đáy khiến nước không lưu thông đều, lớp nước đáy không được làm mát, trở thành “túi nhiệt” kín đáo nhưng nguy hiểm.

Dấu hiệu nhận biết ao bị nóng đáy

Tôm giảm ăn đột ngột, dù màu nước và oxy vẫn bình thường.

Tôm nổi đầu vào sáng sớm, kèm theo bơi lờ đờ hoặc nằm đáy.

Xuất hiện mùi hôi tanh hoặc trứng thối, đặc biệt sau giữa trưa.

Khi thăm đáy bằng bạt hoặc vợt, thấy đáy bốc hơi nóng, có màu đen, nhiều bọt khí, hoặc có cảm giác “cháy”.

Tôm rụng râu, đứt đuôi, tróc vỏ hoặc xuất hiện gan teo, ruột đứt khúc.

Giải pháp xử lý nóng đáy ao hiệu quả

Ngăn chặn nhiệt tích tụ từ ban đầu

Dùng lưới che nắng 30–50% trên mặt ao để hạn chế hấp thụ nhiệt.

Tối ưu độ sâu nước ao từ 1.5–2m, tránh để nước nông dễ nóng.

Tăng cường lưu thông nước đáy

Bố trí quạt nước hợp lý, đủ công suất.

Lắp sục khí đáy để khuấy trộn lớp nước sát đáy, đưa nhiệt lên bề mặt thoát ra.

Định kỳ xiphong đáy, đặc biệt sau mỗi đợt nắng gắt hoặc sau khi cắt tảo.

Quản lý tảo hợp lý

Kiểm soát mật độ tảo bằng cách bón vi sinh xử lý tảo định kỳ (Bacillus subtilis, Rhodopseudomonas).

Sử dụng vôi dolomite, zeolite, hoặc đá vôi nghiền mịn để ổn định pH, hấp phụ khí độc và giảm phát tảo đột biến.

Bổ sung vi sinh, enzyme để phân hủy hữu cơ đáy

Dùng các loại men vi sinh chuyên xử lý đáy như Bacillus spp., Nitrosomonas, Nitrobacter giúp phân hủy nhanh chất thải, hạn chế sinh nhiệt.

Dùng enzyme phân giải protein, tinh bột để đẩy nhanh quá trình phân rã hữu cơ.

Chế độ cho ăn thông minh

Điều chỉnh khẩu phần ăn hợp lý theo thời tiết, không để dư thừa thức ăn.

Sử dụng thức ăn chất lượng, dễ tiêu hóa, hạn chế ô nhiễm đáy ao.

Kết hợp vitamin C, men tiêu hóa, khoáng để tăng sức đề kháng cho tôm.

Giải pháp ứng phó nhanh khi ao đang nóng đáy

Nếu đã phát hiện ao đang bị nóng đáy, bạn cần xử lý theo các bước sau:

Ngưng ngay việc cho ăn từ 1–2 cữ để tránh gây áp lực tiêu hóa.

Sục khí mạnh, tập trung vào khu vực đáy ao để tạo dòng lưu thông nhiệt.

Xiphong phân tôm, thức ăn thừa càng sớm càng tốt.

Bón zeolite + vôi dolomite để hút khí độc và giảm nhiệt đáy.

Cấp thêm nước mới (nếu có), ưu tiên nước từ ao lắng đã xử lý.

Sau 12–24h, dùng vi sinh xử lý đáy để cân bằng lại hệ sinh thái đáy ao.

Hiện tượng nóng đáy ao là “kẻ giết thầm lặng” trong nuôi tôm công nghiệp. Việc chủ động nhận biết sớm, có biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời sẽ giúp bạn bảo vệ đàn tôm khỏi những rủi ro lớn, đặc biệt trong mùa nắng nóng cao điểm.

PDT