Nuôi tôm là một ngành kinh tế mũi nhọn tại Việt Nam, nhưng cũng đi kèm với nhiều thách thức. Trong đó, sự xuất hiện của khí độc NH4 (amoniac) là một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất đối với các ao nuôi. NH4 không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và sự phát triển của tôm mà còn tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại kinh tế lớn nếu không được kiểm soát.

NH4 là gì và vì sao xuất hiện trong ao nuôi?

NH4 là dạng khí amoniac hòa tan trong nước, hình thành chủ yếu từ chất thải của tôm, thức ăn dư thừa, và quá trình phân hủy hữu cơ. Trong điều kiện ao nuôi, NH4 tồn tại dưới hai dạng: NH3 (amoniac tự do) và NH4+ (ion amoni). Trong đó, NH3 là dạng khí độc gây hại nhiều nhất.

Độ pH và nhiệt độ nước là hai yếu tố quan trọng quyết định tỷ lệ giữa NH3 và NH4+. Khi pH và nhiệt độ tăng, lượng NH3 cũng tăng, làm gia tăng mức độ nguy hiểm cho tôm. Điều này thường xảy ra ở các ao nuôi không được quản lý tốt hoặc không có biện pháp cải thiện môi trường nước thường xuyên.

Tác hại của NH4 đối với tôm

Gây ngộ độc tôm

Khi hàm lượng NH3 trong nước vượt mức an toàn (thường trên 0,05 mg/L), tôm sẽ bị ngộ độc. NH3 xâm nhập qua mang tôm, gây rối loạn chức năng hô hấp và làm giảm khả năng trao đổi oxy. Biểu hiện dễ nhận thấy là tôm bơi lờ đờ, nổi lên mặt nước và có dấu hiệu bỏ ăn.

Suy giảm hệ miễn dịch

Tôm sống trong môi trường có nồng độ NH4 cao thường bị suy giảm khả năng đề kháng, dễ mắc các bệnh như đốm trắng, hoại tử gan tụy, và bệnh phân trắng. Điều này không chỉ làm giảm năng suất mà còn tăng chi phí xử lý bệnh cho người nuôi.

Làm chậm tăng trưởng

NH4 làm ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình trao đổi chất và hấp thu dinh dưỡng của tôm. Tôm nuôi trong nước bị ô nhiễm NH4 thường có tốc độ tăng trưởng chậm, kích thước không đồng đều, và chất lượng thịt kém.

Môi trường ao bị ô nhiễm nặng

Sự tích tụ NH4 không chỉ gây hại cho tôm mà còn làm suy giảm chất lượng nước ao nuôi. Môi trường nước trở nên đục, lượng oxy hòa tan giảm, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn có hại và tảo độc, gây mất cân bằng sinh thái trong ao.

Cách kiểm soát và giảm thiểu tác hại của NH4

Quản lý lượng thức ăn

Thức ăn dư thừa là nguồn phát sinh NH4 lớn nhất trong ao nuôi. Người nuôi cần điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp với nhu cầu thực tế của tôm, tránh tình trạng cho ăn quá mức. Sử dụng thức ăn chất lượng cao và dễ tiêu hóa cũng là một giải pháp hiệu quả.

Cải thiện chất lượng nước

Thường xuyên thay nước, kiểm tra các chỉ số môi trường như pH, nhiệt độ, và nồng độ oxy hòa tan để đảm bảo môi trường ao nuôi luôn trong trạng thái tối ưu. Bổ sung vi sinh xử lý nền đáy giúp phân hủy nhanh chất hữu cơ, giảm lượng NH4 phát sinh.

Sử dụng hóa chất an toàn

Trong trường hợp NH4 vượt ngưỡng an toàn, người nuôi có thể sử dụng các sản phẩm như zeolite hoặc hóa chất chuyên dụng để hấp thụ NH4. Tuy nhiên, cần tham khảo ý kiến chuyên gia để tránh gây tác động phụ lên tôm và hệ sinh thái ao nuôi.

Duy trì mật độ nuôi hợp lý

Nuôi tôm với mật độ quá cao làm tăng lượng chất thải trong ao, dẫn đến tích tụ NH4. Vì vậy, cần tính toán mật độ thả nuôi phù hợp với diện tích ao và khả năng quản lý của từng hộ nuôi.

Khí độc NH4 là một trong những yếu tố gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và năng suất tôm nuôi. Hiểu rõ nguyên nhân và tác hại của NH4 sẽ giúp người nuôi áp dụng các biện pháp phòng tránh và kiểm soát hiệu quả. Bằng cách quản lý tốt thức ăn, cải thiện chất lượng nước và sử dụng các sản phẩm xử lý phù hợp, người nuôi có thể giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh tế trong nuôi trồng thủy sản.

Hãy chú ý đến môi trường ao nuôi ngay từ những chi tiết nhỏ nhất, vì sự phát triển bền vững của ngành tôm Việt Nam phụ thuộc vào những hành động thiết thực và ý thức bảo vệ môi trường của mỗi người nuôi.

PDT