Chắc chắn rằng việc ao nuôi bị nhiễm phèn không còn là điều quá xa lạ đối với những người nuôi trồng thủy sản. Phèn xuất hiện trong ao nuôi tôm sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất và sản lượng của vụ nuôi.

Nhiều bà con lúng túng không biết xử lý phèn sao cho hiệu quả và triệt để. Việc hiểu rõ về mức độ nhiễm phèn trong ao, cũng như phương pháp hạ phèn sẽ giúp tiết kiệm thời gian và chi phí. Hãy cùng tìm hiểu thêm về cách hạ phèn trong ao nuôi tôm chi tiết trong bài viết dưới đây.

Nguyên nhân hiện tượng gây phèn ao nuôi tôm

Một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng nhiễm phèn trong ao nuôi tôm là do vùng đất xây ao chứa nhiều lưu huỳnh (Sulfur). Chất này phối hợp với sắt có trong phù sa và lớp trầm tích dưới đáy ao để tạo thành FeS2, còn được biết đến với tên gọi Pyrite Sắt hoặc phèn. Khi Pyrite tiếp xúc với không khí trong đất ẩm, nó sẽ bị oxy hóa tạo thành Axit Sulfuric và Oxit Sắt. Axit Sulfuric này sẽ làm tan sắt và các kim loại nặng khác như nhôm, kẽm, đồng có trong đất, từ đó tạo thành các chất tạp gây ra hiện tượng phèn cho ao.

Ngoài ra, hiện tượng mưa lớn, lũ lụt cũng có thể góp phần làm cho đất bị xói mòn và rửa trôi phèn xuống ao, tăng thêm nguy cơ phát sinh hiện tượng nhiễm phèn trong ao nuôi.

Ảnh hưởng của nhiễm phèn

Đối với môi trường nước ao nuôi

Phèn làm khó khăn trong việc gây màu nước cho ao, điều này làm cho việc phát triển của các loại tảo có lợi bị chậm lại. Ao nuôi tôm nhiễm phèn thường có độ pH thấp, ngăn chặn sự khuếch tán ion Na+ và K+ từ môi trường ngoài vào, gây ảnh hưởng đến quá trình hình thành vỏ tôm.

Đối với tôm nuôi trong ao

Phèn ảnh hưởng đến quá trình hoạt hóa của enzyme trong cơ thể tôm và các cơ quan khác của chúng. Ao nuôi tôm nhiễm phèn sẽ làm tăng quá trình hô hấp của tôm, tiêu tốn nhiều năng lượng của tôm và khiến chúng phát triển chậm. Ngoài ra, việc nhiễm phèn sẽ khiến chân tôm bị vàng, vỏ cứng hơn bình thường, mang tôm sẽ chuyển sang màu vàng và chai cứng lại.

Tôm nuôi trong ao có hàm lượng phèn cao. Ảnh: Thế Quyền

Tỷ lệ sống của tôm giảm: Trong trường hợp ao nuôi bị nhiễm phèn nặng, tôm thường bất đồng và chết một cách không đều.

Tôm gặp khó khăn trong việc lột xác: Trong quá trình lột xác của tôm thẻ chân trắng, nước nhiễm phèn nặng sẽ gây ra những vấn đề cho quá trình lột xác của chúng.

Tôm bị vỏ mềm: Khi ao nuôi tôm chứa phèn, hàm lượng Ca2+ và Mg2+ sẽ giảm, làm ảnh hưởng đến quá trình tạo vỏ của tôm, dẫn đến tình trạng vỏ tôm mềm, khó lột.

Như đã nói, việc nước bị ô nhiễm do phèn làm cho tôm phát triển chậm, có màu sắc xám đen và không thể hấp thụ được chất dinh dưỡng.

Dấu hiệu nhận biết nhiễm phèn trong ao tôm

Đầu tiên, cũng nhiên dễ nhận biết đó là nước ao có màu trà nhạt, trong suốt hơn và có lớp váng vàng xuất hiện trên mặt nước. Bà con có thể kiểm tra thấy pH trong ao giảm, tôm thường bỏ ăn sau khi trời mưa. Vùng đất có chứa nhiều FeS2 (phèn) sẽ có màu xám đen.

Khi phát hiện ao tôm bị nhiễm phèn, cần có biện pháp hạ phèn trong ao ngay lập tức để ngăn chặn tình trạng phèn gia tăng gây ảnh hưởng đến môi trường nước và phát triển của tôm.

Hướng dẫn hạ phèn trong ao nuôi tôm hiệu quả

Hạ phèn trong ao nuôi tôm trước khi vào vụ mới

Trước khi cấp nước vào ao, việc cải tạo ao là một bước quan trọng mà bà con nên thực hiện. Ở giai đoạn này, khuyến khích việc sử dụng vôi bột (CaO) để rắc xuống đáy ao và các bờ ao, với tác dụng khử trùng và hạ phèn trong ao. Đồng thời, quá trình phơi ao cũng cần tuân thủ đúng quy định, tránh phơi ao quá lâu để không gây ra nhiều vết nứt. Những vết nứt này có thể tạo điều kiện cho oxy hóa Pyrite (FeS2), khi cấp nước vào ao các chất này sẽ tạo thành phèn đỏ rất khó xử lý.

Nếu có điều kiện về mặt tài chính, việc sử dụng bạt để lót đáy ao giúp ngăn chặn xì phèn và giảm công đoạn xử lý phèn trong quá trình nuôi tôm.

Hạ phèn khi cấp nước vào ao

Trước khi cấp nước vào ao, bà con cần thực hiện kiểm tra kỹ lưỡng nguồn nước để tránh tình trạng nhiễm phèn nặng. Có một số cách để kiểm tra nguồn nước như sau:

Sử dụng nhựa chuối: Đặt một ít mũ nhựa chuối nhỏ vào nước, chờ khoảng 5 phút. Nếu nước chuyển sang màu đậm đen, đó là dấu hiệu nước đã bị nhiễm phèn. Đây là phương pháp đơn giản và hiệu quả.

Sử dụng bộ test Sera Fe: Phương pháp này mang lại độ chính xác cao, nhưng tốn kém.

Dùng nước trà: Lấy một nửa ly trà khô, sau đó đổ nước cần kiểm tra vào ly và lắc nhẹ. Nếu nước chuyển sang màu tím đen, đó là dấu hiệu của nhiễm phèn sắt nặng.

Lưu ý: Trước khi thả tôm, bà con cần tiến hành diệt khuẩn và sát trùng ao, thường xuyên đo pH và tránh để pH quá cao để tránh tình trạng tôm chết do sốc nhiệt. Nếu nước cấp vào ao có chứa phèn, cần thực hiện rải vôi và phơi nước để xử lý phèn hoặc hạ phèn trong ao trước khi thả giống.

Hạ phèn trong quá trình nuôi tôm

Trong quá trình nuôi tôm, không thể tránh khỏi những cơn mưa bất ngờ gây ô nhiễm nước bằng phèn. Tuy nhiên, bà con cũng không nên lạm dụng vôi để xử lý phèn, vì việc sử dụng quá nhiều vôi có thể tạo ra thạch cao, gây hại cho môi trường ao nuôi.

Hiện nay, một phương pháp phổ biến được nhiều hộ nuôi tôm áp dụng để xử lý phèn trong ao là sử dụng vi sinh. Vi sinh có khả năng tồn tại trong môi trường nước phèn và giúp ôxy hóa cả phèn sắt và nhôm. Chúng thúc đẩy quá trình chuyển hóa phèn thành các hợp chất tan trong nước một cách nhanh chóng. Ngoài ra, vi sinh cũng có tác dụng phân hủy các chất hữu cơ dư thừa như thức ăn, xác tảo, phân... giúp giảm khí độc và mùi hôi trong ao nuôi. Ưu điểm của phương pháp này là tiết kiệm, thân thiện với môi trường và mang lại hiệu quả cao, đồng thời kéo dài được thời gian sử dụng.