EHP (Enterocytozoon hepatopenaei) là một loại vi khuẩn ký sinh nội bào gây bệnh nghiêm trọng trên tôm nuôi. Loại vi khuẩn này làm suy giảm khả năng tiêu hóa và tăng trưởng của tôm, dẫn đến thiệt hại kinh tế lớn cho người nuôi.
Trong thời gian gần đây, nhiều phương pháp được quảng bá là có thể trị dứt điểm bệnh EHP nhưng liệu chúng có thực sự hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu.
Hiểu về bệnh EHP
EHP là vi khuẩn thuộc nhóm Microsporidia, tấn công tế bào trong ruột tôm, đặc biệt là các tế bào biểu mô gan tụy. Khi bị nhiễm EHP, tôm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng, kéo theo tăng trưởng chậm và dễ mắc các bệnh khác. Bệnh này không trực tiếp gây chết hàng loạt như bệnh đốm trắng hay bệnh hoại tử gan tụy cấp tính, nhưng thiệt hại kinh tế vẫn rất lớn do tôm không đạt kích cỡ thu hoạch.
Nguyên nhân chính của sự lây lan EHP thường đến từ việc sử dụng tôm giống không sạch bệnh, nguồn nước ô nhiễm và quản lý ao nuôi chưa tốt. Đặc biệt, bào tử EHP rất bền, có thể tồn tại trong môi trường khắc nghiệt suốt thời gian dài, làm tăng nguy cơ lây nhiễm chéo.
Các phương pháp hiện nay
Phòng ngừa là trọng điểm
Hiện tại, không có thuốc điều trị dứt điểm EHP. Vì vậy, phương pháp hiệu quả nhất vẫn là phòng ngừa. Những biện pháp phòng ngừa phổ biến bao gồm:
Sử dụng tôm giống sạch bệnh: Trước khi thả giống, cần kiểm tra tôm giống bằng phương pháp PCR để đảm bảo không nhiễm EHP
Quản lý môi trường ao nuôi: Duy trì chất lượng nước tốt, thường xuyên vệ sinh ao và thiết bị.
Kiểm soát nguồn thức ăn: Sử dụng thức ăn đảm bảo chất lượng, tránh nguồn thức ăn ô nhiễm.
Sử dụng chế phẩm vi sinh: Các loại vi sinh như Bacillus spp. giúp kiểm soát bào tử EHP trong ao nuôi.
Các phương pháp "điều trị" đang gây tranh cãi
Một số sản phẩm trên thị trường được quảng bá là "điều trị" EHP, thường bao gồm thuốc kháng sinh, chất khử trùng hoặc phụ gia thức ăn. Tuy nhiên, hiệu quả của những phương pháp này vẫn chưa được chứng minh rõ ràng.
Kháng sinh: Dù có tác dụng với nhiều loại vi khuẩn, nhưng kháng sinh không hiệu quả với EHP do đây là vi khuẩn ký sinh nội bào. Ngoài ra, lạm dụng kháng sinh còn làm tăng nguy cơ kháng thuốc và ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng.
Chất khử trùng: Một số chất như formalin hay iodine được sử dụng để kiểm soát bào tử EHP trong môi trường, nhưng chúng không thể loại bỏ hoàn toàn vi khuẩn trong cơ thể tôm.
Phụ gia thức ăn: Một số loại phụ gia được cho là tăng cường miễn dịch tôm, nhưng hiệu quả thực tế trong việc kiểm soát EHP vẫn còn hạn chế.
Nghiên cứu mới
Một số nghiên cứu gần đây tập trung vào việc sử dụng chế phẩm sinh học và hợp chất tự nhiên để kiểm soát EHP.
Chế phẩm sinh học: Các loại vi khuẩn lợi khuẩn được chứng minh có khả năng cạnh tranh và làm giảm mật độ bào tử EHP trong môi trường ao nuôi.
Hợp chất tự nhiên: Chiết xuất từ thảo dược như tỏi, nghệ và một số loại cây cỏ khác đang được nghiên cứu vì khả năng kháng khuẩn và tăng cường sức đề kháng cho tôm.
Lưu ý khi quản lý bệnh EHP
Thực hiện kiểm tra PCR để phát hiện sớm bệnh EHP trong đàn tôm và môi trường nuôi.
Sau mỗi vụ, cần xử lý triệt để ao nuôi, bao gồm loại bỏ bùn đáy ao, sử dụng vôi và các chất khử trùng thích hợp.
Nuôi tôm ở mật độ vừa phải để giảm stress và nguy cơ lây lan bệnh.
Bổ sung các chất kích thích miễn dịch và khoáng chất vào khẩu phần ăn để tôm khỏe mạnh hơn.
Việc điều trị bệnh EHP hiện nay vẫn là một thách thức lớn đối với ngành nuôi tôm. Do chưa có phương pháp nào thực sự hiệu quả để tiêu diệt hoàn toàn EHP, người nuôi cần tập trung vào công tác phòng ngừa và quản lý tốt môi trường nuôi. Đồng thời, cần thận trọng với các sản phẩm được quảng bá là "trị dứt điểm" EHP, vì chúng có thể gây lãng phí và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tôm.
Chỉ khi hiểu rõ đặc điểm của bệnh và áp dụng các biện pháp quản lý khoa học, người nuôi mới có thể giảm thiểu thiệt hại do EHP gây ra. Hy vọng rằng, với sự phát triển của khoa học, trong tương lai gần, ngành nuôi tôm sẽ tìm ra giải pháp tối ưu để khắc phục bệnh EHP.
PDT