Mô hình canh tác tôm-lúa được người dân vùng ven biển ĐBSCL sáng tạo ra, sản xuất ra tôm và lúa sạch. Trong quá trình luân canh tôm-lúa trên cùng một thửa ruộng, người dân đã liên tục xen canh một số loài thủy sản như cua, cá đối; tôm sú, tôm thẻ chân trắng, cho lợi nhuận cao khoảng 200 triệu đồng/ha/vụ. Diện tích nuôi tôm - lúa ở ĐBSCL dự kiến tăng lên 250.000 ha vào năm 2030, sản lượng tôm thương phẩm đạt 125.000-150.000 tấn.

Mở rộng mô hình canh tác tôm-lúa

Tại U Minh Thượng, vùng sản xuất tôm-lúa lớn nhất của tỉnh Kiên Giang, chất lượng cuộc sống của người dân được cải thiện nhờ năng suất cao hơn.

Ông Võ Văn Quý, nông dân ở Minh Hòa, thị trấn Đông Hòa, An Minh cho biết: Trên 1,5 ha ruộng lúa, chúng tôi trồng một vụ lúa và hai vụ tôm một năm. Tôm sú được nuôi ở những vùng bị xâm nhập mặn vào mùa khô. Còn mùa mưa, chúng tôi trồng lúa và tôm sú. Mô hình này cho năng suất 300kg tôm sú và 6 tấn lúa/ha/năm, lợi nhuận 30-40 triệu đồng/ha (1.500-2.000 USD)/năm.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Mai Anh Nhin chỉ rõ, tổng diện tích nuôi tôm là 90.000 ha, trong đó diện tích nuôi tôm lúa đạt 80.000 ha. Mô hình nuôi trước đây chỉ cho năng suất 2-3 tấn lúa/ha/năm nên người dân vẫn sống trong cảnh nghèo đói. Qua 15 năm chuyển đổi nghề cá, luân canh tôm-lúa đã cho năng suất lần lượt là 280kg và 4-5 tấn/ha/năm. Ngoài ra, người dân còn xen canh các đối tượng thủy sản khác như tôm sú, cua, tôm sú… trên một thửa ruộng lúa, thu nhập hơn 150 triệu đồng/ha, lợi nhuận cao hơn nhiều so với chỉ trồng lúa.

Theo ông Mai Văn Nhin, Kiên Giang đề xuất Bộ NN&PTNT chuyển đổi 20.000 ha lúa độc canh tại Hòn Đất sang mô hình canh tác lúa-tôm, hướng đến mục tiêu cải thiện đời sống cho người nông dân trong bối cảnh sản lượng lúa khó khăn.

Theo Tổng cục Thủy sản, mô hình canh tác lúa-tôm ở ĐBSCL đã và đang phát triển ổn định. Mô hình có tổng diện tích 160.000 ha, năng suất 300-500 kg tôm/ha, sản lượng 600.000 tấn/năm. Các tỉnh ven biển Kiên Giang, Cà Mau, Bạc Liêu, Tiền Giang, Sóc Trăng, Bến Tre… là những địa phương có diện tích canh tác lúa-tôm bền vững lớn nhất ĐBSCL.

Mục tiêu tỷ USD

Ông Phạm Văn Du, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt, Bộ NN&PTNT cho biết, mô hình canh tác lúa-tôm kép đã chứng minh được hiệu quả kinh tế, thân thiện với môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu do nước biển dâng. Thay vì ngăn mặn xâm nhập, người dân cho nước mặn tràn vào đồng ruộng để nuôi tôm hiệu quả, góp phần chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp. Quy mô sản xuất lúa - tôm ở ĐBSCL có thể đạt 200.000 ha, đóng góp khoảng 800.000 tấn gạo sạch/năm. Nhiều nước trên thế giới đặt mua loại gạo sạch này với giá 800 - 900 USD/tấn nhưng cầu vượt cung.

Phạm Khánh Ly, Phó Cục trưởng Cục Thủy sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết, mô hình nuôi tôm - lúa sẽ được triển khai như một thành phần chủ chốt và hàng đầu trong ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng và xâm nhập mặn. Mô hình này đã chứng minh được hiệu quả và bền vững hơn so với các mô hình sản xuất thủy sản khác.

Tại hội thảo ở tỉnh Kiên Giang năm 2015 về “Giải pháp nâng cao năng suất, củng cố mô hình sản xuất tôm - lúa ở ĐBSCL”, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Vũ Văn Tám cho biết, diện tích nuôi tôm - lúa ở ĐBSCL dự kiến đến năm 2020 sẽ tăng lên 200.000 - 250.000 ha, trong đó sản lượng tôm thương phẩm đạt 100.000 - 150.000 tấn/năm, người nuôi sẽ thu về trên 20.000 tỷ đồng (1 tỷ USD). Mục tiêu này sẽ đạt được nếu Nhà nước đầu tư đồng bộ; các tỉnh ven biển ĐBSCL biết nắm bắt cơ hội.

Gạo ST25 lúa tôm là gạo được thu hoạch từ hình thức canh tác giống lúa ST25 trên nền đất nuôi tôm. Hình thức trồng lúa này được sử dụng và phát triển tại nhiều tỉnh ven biển khu vực đồng bằng sông Cửu Long, nơi có 6 tháng nước ngọt và 6 tháng nước mặn. Gạo ST25 lúa tôm được trồng trên những cánh đồng giàu dinh dưỡng, mang đến hương thơm tự nhiên và vị ngọt thanh, rất phù hợp cho các món ăn truyền thống và bữa cơm gia đình. Hạt gạo dài, trắng sáng và dẻo, sẽ làm phong phú thêm trải nghiệm ẩm thực. Điều này mở ra hướng đi cho lĩnh vựa trồng lúa và nuôi tôm ở một số tỉnh giáp biển vùng ĐBSCL.

Hồng Huyền