Nuôi tôm là một trong những ngành nuôi trồng thủy sản có giá trị kinh tế cao và đang phát triển mạnh ở nhiều quốc gia, đặc biệt là Việt Nam. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn nhất đối với người nuôi tôm hiện nay là vấn đề dịch bệnh – nguyên nhân hàng đầu gây thiệt hại nghiêm trọng về năng suất và lợi nhuận. Việc phát hiện tôm bệnh trong ao một cách sớm và chính xác không chỉ giúp hạn chế rủi ro, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo sự bền vững của mô hình nuôi tôm công nghiệp lẫn truyền thống.

Vì sao cần phát hiện tôm bệnh sớm?

Tôm là loài sinh vật rất nhạy cảm với môi trường sống. Khi bị nhiễm bệnh, chúng thường không có biểu hiện rõ rệt ngay từ đầu. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, dịch bệnh có thể lây lan nhanh chóng trong ao nuôi, gây chết hàng loạt và làm mất trắng cả vụ nuôi. Ngoài ra, bệnh tôm còn có khả năng lây lan qua nước, dụng cụ nuôi, hoặc từ ao này sang ao khác, ảnh hưởng đến cả khu vực sản xuất.

Việc phát hiện tôm bệnh sớm mang lại nhiều lợi ích:

- Giảm thiểu thiệt hại kinh tế.

- Giảm sử dụng thuốc và hóa chất, từ đó giảm ô nhiễm môi trường.

- Nâng cao hiệu quả quản lý và cải thiện chất lượng sản phẩm đầu ra.

Dấu hiệu nhận biết tôm bệnh trong ao

Quan sát hành vi của tôm

Một trong những cách phổ biến nhất để phát hiện tôm bệnh là quan sát hành vi:

Tôm bỏ ăn hoặc ăn ít: Nếu tôm đột nhiên giảm ăn, thức ăn dư thừa nhiều trong sàng cho ăn, đây có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh.

Bơi lội bất thường: Tôm bệnh thường bơi yếu, bơi lờ đờ trên mặt nước hoặc bơi vòng quanh mà không định hướng rõ ràng.

Chui vào góc, rìa ao: Tôm khỏe thường hoạt động khắp ao, trong khi tôm bệnh có xu hướng tập trung ở các góc ao, gần bờ.

Kiểm tra ngoại hình và màu sắc

Việc dùng vợt vớt mẫu tôm lên kiểm tra là một bước quan trọng:

Vỏ tôm mềm, đục, đổi màu: Đây là dấu hiệu phổ biến của bệnh đốm trắng (WSSV) hoặc hội chứng tôm chết sớm (EMS).

Xuất hiện đốm nâu, đỏ, đen: Có thể là dấu hiệu nhiễm vi khuẩn hoặc nấm.

Tôm gầy, đầu to, thân nhỏ: Biểu hiện của bệnh do vi khuẩn Vibrio hoặc bệnh phân trắng.

Phân và đường ruột bất thường

Phân lỏng, có màu trắng hoặc không có phân trong ruột là dấu hiệu điển hình của bệnh phân trắng, thường do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây ra.

Các phương pháp kỹ thuật hỗ trợ phát hiện bệnh

Giúp phát hiện ký sinh trùng, nấm, hoặc các vi sinh vật bất thường trong tôm.

Sử dụng các bộ kit phát hiện virus đốm trắng, EMS, hoặc EHP có thể cho kết quả trong vòng vài giờ, giúp người nuôi kịp thời ứng phó.

Phân tích mẫu nước và trầm tích

Môi trường nước là yếu tố quyết định sức khỏe tôm. Đo các chỉ số như pH, DO, NH3, H2S, độ kiềm, độ mặn thường xuyên giúp phát hiện sớm những bất thường có thể dẫn đến bệnh.

Cách ly và điều trị

Nếu phát hiện tôm bệnh, cần nhanh chóng thu mẫu gửi đến phòng thí nghiệm để xác định chính xác nguyên nhân. Trong thời gian chờ kết quả, có thể:

Giảm lượng thức ăn.

Tăng cường sục khí.

Dùng chế phẩm sinh học để ổn định môi trường.

Quản lý ao nuôi chặt chẽ

Không thả giống chưa qua kiểm dịch.

Theo dõi thường xuyên bằng nhật ký ao nuôi.

Vệ sinh ao định kỳ, thay nước có kiểm soát.

Phát hiện tôm bệnh trong ao là một kỹ năng quan trọng mà mỗi người nuôi tôm cần trang bị. Sự nhạy bén trong quan sát, kết hợp với các phương pháp kỹ thuật sẽ giúp người nuôi nhanh chóng phát hiện dấu hiệu bất thường, từ đó đưa ra biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả. Trong bối cảnh ngành nuôi trồng thủy sản đang chịu nhiều áp lực từ biến đổi khí hậu và yêu cầu ngày càng cao của thị trường, việc nâng cao ý thức và kiến thức về bệnh học tôm sẽ là chìa khóa để phát triển bền vững và lâu dài.

PDT