Trong hành trình nuôi tôm, ai cũng quen với những “hung thần” như vi khuẩn Vibrio, khí độc NH₃, NO₂ hay tảo độc bùng phát. Nhưng ít ai chú ý đến một nhóm “sát thủ thầm lặng” khác – nấm thủy sinh.

Nấm xuất hiện trong ao nuôi và tấn công tôm làm cho tôm nhiễm bệnh

Những loài nấm này không chỉ tấn công tôm khi chúng yếu sức, mà còn làm suy giảm môi trường ao nuôi, gây thiệt hại nghiêm trọng nếu không kịp phát hiện và xử lý. Vậy, những loài nấm nào dễ xuất hiện trong ao nuôi tôm? Chúng gây hại ra sao?

Nấm Achlya và Saprolegnia – Hai cái tên quen thuộc nhưng đáng sợ

Đây là hai loài nấm thủy sinh phổ biến nhất trong ao nuôi nước ngọt và lợ. Chúng thường tấn công những con tôm yếu, bị trầy xước, hoặc có hệ miễn dịch suy giảm.

Đặc điểm nhận biết

Tôm bị nhiễm thường xuất hiện các sợi mốc trắng, giống như bông gòn, bám vào phần chân, giáp, mang hoặc đuôi.

Bơi lờ đờ, bỏ ăn, dễ chết rải rác, đặc biệt là vào buổi sáng sớm.

Khi vớt xác tôm lên, có thể thấy rõ sợi nấm phát triển bên ngoài cơ thể.

Nguyên nhân thường gặp

Ao có nhiều xác động vật chết chưa được thu gom.

Đáy ao dơ, nhiều mùn bã hữu cơ, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

Tôm bị trầy xước do va chạm, bắt tôm bằng tay, hoặc môi trường pH dao động mạnh.

Nấm Fusarium – Thủ phạm gây đứt đuôi, cụt phụ bộ

Dù thường gặp trong cây trồng, nhưng Fusarium cũng được tìm thấy trong ao nuôi tôm, đặc biệt ở những khu vực có thảm thực vật mục nát hoặc nguồn nước ô nhiễm. Khi nhiễm vào tôm, Fusarium gây hoại tử phụ bộ, làm tôm mất khả năng di chuyển, bắt mồi.

Dấu hiệu nhiễm

Đuôi tôm bị ăn mòn, cụt dần từ chóp đuôi.

Phần chân bơi, râu, gai cũng bị teo hoặc rụng mất.

Tôm yếu, dễ bị sốc môi trường hoặc kế phát với vi khuẩn.

Điều kiện dễ phát sinh

Ao có pH thấp kéo dài (< 7.2), nhiều chất hữu cơ, nước tù đọng.

Thường bùng phát sau mưa lớn hoặc khi thay nước không đúng cách.

Nấm Lagenidium – Kẻ thù mới nổi nhưng cực nguy hiểm

Khác với các loài nấm phổ biến, Lagenidium là một dạng nấm bậc thấp, có khả năng xâm nhập và gây tử vong hàng loạt, đặc biệt ở tôm post và tôm thẻ chân trắng trong giai đoạn lột xác.

Biểu hiện

Tôm chết đột ngột, nổi đầu, ít biểu hiện bên ngoài.

Khi mổ khám thấy các mô mềm bị nhũn, có mùi hôi nhẹ, mang tôm có lớp nhớt lạ.

Tỷ lệ chết có thể tăng rất nhanh chỉ trong 2 – 3 ngày.

Lý do phát sinh

Mật độ thả dày, ao không thay nước thường xuyên.

Dùng nhiều hóa chất kháng sinh khiến hệ vi sinh mất cân bằng.

Nấm men và nấm mốc từ nguồn thức ăn, chất thải

Ngoài các loài nấm thủy sinh, ao nuôi còn có thể bị ô nhiễm bởi nấm men (Candida spp.) và nấm mốc (Aspergillus spp., Penicillium spp.), thường đến từ thức ăn bị mốc hoặc xác động vật phân hủy. Những loài nấm này không trực tiếp gây bệnh cho tôm, nhưng lại sản sinh độc tố aflatoxin, gây ức chế miễn dịch, làm tôm dễ mắc bệnh khác như EMS, đốm trắng, phân trắng…

Lưu ý:

- Cẩn thận với thức ăn bảo quản kém, nhất là trong mùa mưa ẩm.

- Nếu thấy thức ăn có mùi hôi, ẩm hoặc vón cục, không nên sử dụng.

Biện pháp phòng và trị nấm hiệu quả

Giữ môi trường nước ổn định

Duy trì pH trong khoảng 7.5 – 8.2.

Kiểm soát độ kiềm > 100 mg/L và NH3, NO2 ở mức thấp nhất.

Thường xuyên thay nước theo chu kỳ, tránh để nước tù, đáy ao dơ.

Bổ sung vi sinh và chế phẩm sinh học

Dùng vi sinh Bacillus, EM, hoặc các dòng chuyên xử lý đáy giúp phân hủy mùn bã.

Sử dụng nấm đối kháng như Trichoderma để cạnh tranh sinh học (trong xử lý bùn đáy).

Không để ao có xác tôm, cua, cá chết

Gom xác thường xuyên, nhất là sau mưa hoặc khi phát hiện tôm yếu.

Tránh để sinh vật lạ (ếch, rắn, chim…) vào ao gây thương tích cho tôm.

Dùng thuốc trị nấm theo hướng dẫn chuyên môn

Các sản phẩm chứa formalin, malachite green, iodine, oxy già có thể sử dụng để trị nấm, nhưng cần đúng liều lượng, thời điểm và tuân thủ thời gian cách ly.

Khi cần, nên kết hợp với nâng sức đề kháng cho tôm bằng Vitamin C, men tiêu hóa và khoáng chất.

Nấm trong ao nuôi không ồ ạt như dịch vi khuẩn hay bùng phát như khí độc, nhưng chính sự âm thầm đó khiến người nuôi dễ chủ quan. Mỗi vụ tôm thành công đều bắt đầu từ một môi trường ao khỏe mạnh và chủ động phòng bệnh hơn chữa bệnh. Việc hiểu rõ và kiểm soát các loài nấm nguy hiểm sẽ giúp người nuôi không chỉ bảo vệ đàn tôm, mà còn bảo vệ chính công sức và tài chính của mình.

Mây