Trong hành trình nuôi tôm, ai cũng mong muốn tôm mau lớn, khỏe mạnh, ít bệnh, năng suất cao và đầu ra ổn định. Tuy nhiên, có một cơ quan cực kỳ quan trọng trong cơ thể con tôm mà nhiều bà con còn ít chú ý tới hoặc chưa thật sự hiểu rõ – đó chính là lá gan tụy.

Gan tôm là gì và chức năng của gan tôm

Gan tụy chính là “trái tim” trong quy trình sinh trưởng và phát triển của con tôm. Nếu gan tôm tốt, thì tôm sẽ ăn khỏe, hấp thụ dinh dưỡng tốt, miễn dịch mạnh và giảm hẳn nguy cơ nhiễm bệnh. Vậy, gan tôm như thế nào mới gọi là chuẩn? Bài viết này xin chia sẻ để bà con cùng hiểu và chăm sóc đàn tôm của mình tốt hơn.

Gan tụy (hepatopancreas) là một cơ quan tiêu hóa nội tạng của tôm, nằm trong phần đầu ngực, giữa các cơ quan khác. Nó đảm nhiệm rất nhiều chức năng sống còn:

- Tiêu hóa và hấp thụ dinh dưỡng từ thức ăn.

- Tổng hợp enzyme giúp phân giải thức ăn.

- Thải độc và chuyển hóa chất – gan tụy đóng vai trò như “bộ lọc” giúp con tôm giải độc tố.

- Dự trữ năng lượng dưới dạng lipid và glycogen.

- Tăng cường miễn dịch, giúp tôm chống lại các mầm bệnh trong môi trường ao nuôi.

Nói cách khác, nếu gan tụy tôm gặp vấn đề thì tất cả các chức năng trên sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo hàng loạt rủi ro như tôm chậm lớn, bỏ ăn, dễ bệnh, thậm chí chết hàng loạt.

Gan tôm như thế nào mới gọi là “chuẩn”?

Gan tôm “chuẩn” là gan khỏe mạnh, phát triển đầy đủ chức năng, thể hiện qua các dấu hiệu sau:

Màu sắc gan tụy

Màu vàng nhạt đến vàng cam tươi sáng: Đây là màu sắc lý tưởng của gan khỏe mạnh. Điều này cho thấy tôm đang hấp thụ tốt dinh dưỡng và gan hoạt động hiệu quả.

Không có đốm trắng, không loang lổ hay nhợt nhạt.

Gan đều màu, không bị teo nhỏ hay phình to bất thường.

Lưu ý: Gan quá vàng sậm có thể là do tôm hấp thụ quá nhiều dầu mỡ hoặc độc tố; còn gan nhợt nhạt có thể do thiếu dinh dưỡng hoặc nhiễm bệnh.

Kết cấu gan tụy

Gan nên có độ đàn hồi nhẹ, mềm mại, không bị chai cứng hay mềm nhũn.

Không có dấu hiệu hoại tử, bong tróc, nhớt hoặc mùi hôi.

Hành vi của tôm

Tôm ăn mạnh, hoạt động nhanh nhẹn.

Phân bình thường, không đứt khúc, không trắng, không nhớt.

Tôm không lờ đờ, không nổi đầu hay ẩn mình dưới đáy ao.

Những yếu tố ảnh hưởng đến gan tụy của tôm

Có rất nhiều yếu tố trong ao nuôi ảnh hưởng trực tiếp tới gan tôm, có thể chia thành 4 nhóm chính:

Môi trường nước

pH, kiềm, nhiệt độ, độ mặn không ổn định khiến tôm stress, ảnh hưởng đến gan.

Oxy thấp làm tôm khó hô hấp, gan không đủ năng lượng hoạt động.

Độc tố (NH3, NO2-, H2S) tích tụ nhiều gây sốc gan, tổn thương tế bào gan tụy.

Thức ăn và chế độ cho ăn

Cho ăn không đúng giờ, lượng quá nhiều hoặc thiếu đều gây stress tiêu hóa.

Thức ăn kém chất lượng, ôi thiu, nhiễm nấm mốc là nguyên nhân gây hư gan phổ biến.

Thiếu các vitamin và khoáng chất thiết yếu, đặc biệt là vitamin C, E, khoáng vi lượng cũng làm gan yếu đi nhanh chóng.

Vi khuẩn và mầm bệnh

Các vi khuẩn như Vibrio parahaemolyticus, Vibrio harveyi tấn công gan tụy làm hoại tử, gây bệnh phân trắng, gan tụy hoại tử cấp (AHPND).

Nhiều virus (như IHHNV, WSSV) cũng tấn công gan tụy và gây chết nhanh nếu không kiểm soát tốt.

Quản lý ao và quy trình kỹ thuật

Ao nuôi không được xử lý kỹ trước khi thả giống.

Dụng cụ không được vệ sinh định kỳ.

Thả giống mật độ quá cao, không có hệ thống quạt nước hợp lý, cũng làm gan tôm quá tải.

Làm sao để giữ cho gan tôm luôn “chuẩn”?

Dưới đây là một số kinh nghiệm thực tiễn mà nhiều bà con thành công đã áp dụng:

- Quản lý môi trường tốt: Định kỳ kiểm tra các chỉ số nước (pH, kiềm, oxy, độc tố). Dùng men vi sinh, khoáng chất đúng cách để ổn định môi trường.

- Chọn thức ăn chất lượng: Nên chọn các thương hiệu uy tín, bảo quản đúng nhiệt độ, tránh để thức ăn ẩm mốc.

- Bổ sung dinh dưỡng hợp lý: Sử dụng thêm các sản phẩm bổ gan, men tiêu hóa, vitamin, khoáng... đặc biệt trong giai đoạn thời tiết thay đổi hoặc tôm lột xác.

- Phòng bệnh thay vì chữa bệnh: Định kỳ sử dụng chế phẩm sinh học, không lạm dụng kháng sinh. Khi phát hiện tôm có dấu hiệu gan xấu, cần giảm ăn và can thiệp ngay bằng giải độc gan và ổn định nước.

- Theo dõi gan tụy thường xuyên: Ít nhất 2-3 ngày/lần, nên bắt tôm kiểm tra mẫu gan. Cần quan sát kỹ màu sắc, kết cấu và phản ứng của tôm để phát hiện sớm vấn đề.

Gan tôm khỏe là nền tảng cho một vụ nuôi thành công. Mong rằng qua bài chia sẻ này, bà con có thêm kinh nghiệm để nhận biết như thế nào là gan tôm “chuẩn”, từ đó có phương pháp chăm sóc và quản lý ao nuôi hiệu quả hơn.

Nếu bà con thấy bài viết hữu ích, đừng ngần ngại chia sẻ cho bạn bè cùng làm nghề. Nuôi tôm thành công là sự đồng lòng và học hỏi liên tục từ cộng đồng – chúng ta cùng nhau phát triển bền vững nhé!

Chúc bà con “tôm khỏe, trúng mùa, thắng lớn!”

Mây