Trong nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi cá, tôm, việc xử lý nước đầu vào là một khâu quan trọng nhằm đảm bảo môi trường ao nuôi ổn định, an toàn cho sinh vật nuôi. Trong đó, phù sa – thành phần tự nhiên thường có trong nước lấy từ sông, kênh rạch – nếu không được xử lý thích hợp, có thể gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng nước ao, làm giảm hiệu suất nuôi và tăng rủi ro dịch bệnh. Một trong những phương pháp xử lý phổ biến là “lắng phù sa”.

Phù sa là gì và vì sao cần lắng?

Phù sa là tập hợp các hạt rắn nhỏ như đất sét, bụi, bùn mịn… trôi theo dòng nước. Trong nước lấy từ sông, kênh mương, lượng phù sa có thể rất cao, đặc biệt vào mùa mưa hay trong thời điểm xả lũ. Phù sa mang lại một số lợi ích như bổ sung khoáng chất, cải thiện kết cấu đất đáy ao, nhưng nếu tồn tại quá nhiều trong nước ao nuôi sẽ gây ra nhiều vấn đề như:

Làm đục nước, giảm ánh sáng xuyên vào nước, ảnh hưởng đến quang hợp của tảo và sinh vật phù du.

Làm giảm khả năng quan sát, phát hiện cá, tôm bệnh.

Tăng nguy cơ tích tụ chất thải và mầm bệnh trong đáy ao.

Gây bồi lắng nhanh đáy ao, làm giảm thể tích ao nuôi.

Tạo điều kiện cho các vi khuẩn yếm khí phát triển mạnh.

Do đó, việc lắng phù sa trước khi đưa nước vào ao nuôi là bước xử lý cần thiết, giúp ổn định môi trường nuôi và nâng cao hiệu quả kinh tế.

Các phương pháp lắng phù sa phổ biến

Lắng bằng bể chứa hoặc ao lắng

Đây là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay.

Cách thực hiện:

Xây dựng một ao hoặc bể lắng riêng biệt trước ao nuôi chính, có diện tích từ 10–30% diện tích ao nuôi.

Nước lấy từ kênh rạch sẽ được đưa vào ao/bể này trước khi bơm vào ao nuôi.

Thời gian lắng nước tối thiểu từ 1–2 ngày để các hạt phù sa có thời gian lắng xuống đáy.

Định kỳ hút lớp bùn lắng dưới đáy ao lắng để duy trì hiệu quả.

Ưu điểm:

Hiệu quả cao, lắng được cả chất rắn lơ lửng và một phần mầm bệnh.

Giảm rõ rệt độ đục và chất hữu cơ trong nước.

Lưu ý:

Ao lắng nên được che chắn hoặc có hàng rào để tránh động vật hoang dã, sinh vật không mong muốn xâm nhập.

Cần kiểm tra pH, độ kiềm, độ mặn sau khi lắng trước khi đưa vào ao nuôi.

Sử dụng keo tụ, chất lắng

Một số chất có khả năng kết dính các hạt phù sa nhỏ lại thành hạt lớn và lắng xuống nhanh hơn.

Các loại chất thường dùng:

- Phèn chua (Al2(SO4)3)

- PAC (Poly Aluminum Chloride)

Cách dùng:

Hòa tan chất keo tụ với nước, rải đều lên mặt bể lắng.

Khuấy nhẹ nước để phân tán đều, sau đó để yên từ 6–12 tiếng để lắng hoàn toàn.

Ưu điểm:

Lắng nhanh, tiết kiệm thời gian.

Hiệu quả với nước có độ đục cao hoặc lưu lượng nước lớn.

Nhược điểm:

Tốn chi phí mua hóa chất.

Nếu sử dụng không đúng liều lượng có thể gây độc cho sinh vật nuôi.

Các lưu ý khi lắng phù sa cho ao nuôi

Thời gian lắng: Không nên vội vàng, cần để đủ thời gian để các hạt phù sa có thể lắng hết xuống đáy.

Chất lượng nước: Sau lắng vẫn cần kiểm tra các chỉ tiêu như DO, pH, độ kiềm, độ mặn để đảm bảo phù hợp cho sinh vật nuôi.

Vệ sinh ao lắng: Định kỳ nạo vét, tránh để bùn tích tụ lâu ngày gây ô nhiễm nguồn nước.

Kết hợp lọc sinh học: Có thể sử dụng cát, sỏi, than hoạt tính… để lọc nước sau khi lắng nhằm tăng hiệu quả xử lý.

Lắng phù sa là một bước quan trọng trong quy trình chuẩn bị ao nuôi thủy sản. Tùy điều kiện thực tế, người nuôi có thể lựa chọn các phương pháp phù hợp như xây ao lắng, sử dụng hóa chất keo tụ, hay kết hợp với thực vật thủy sinh để làm sạch nước đầu vào. Việc lắng phù sa không chỉ giúp cải thiện chất lượng nước, mà còn góp phần phòng ngừa dịch bệnh, nâng cao hiệu quả sản xuất và đảm bảo sự phát triển bền vững cho ngành nuôi trồng thủy sản.

PDT