Trong nuôi trồng thủy sản, việc duy trì chất lượng nước ao và kiểm soát dịch bệnh là yếu tố quyết định đến năng suất và hiệu quả kinh tế. Một trong những giải pháp thường được áp dụng để xử lý nước và phòng ngừa mầm bệnh chính là thuốc tím, hay còn gọi là kali permanganat (KMnO₄). Với đặc tính oxy hóa mạnh, hợp chất này mang lại nhiều lợi ích thiết thực nếu được sử dụng đúng cách và đúng thời điểm.

1. Trường hợp nên sử dụng thuốc tím trong nuôi thủy sản

Việc sử dụng thuốc tím cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên tình trạng thực tế của ao nuôi như sau:

Ao có nhiều chất hữu cơ, nước có màu đen hoặc vàng đậm

Khi trong ao tích tụ nhiều chất hữu cơ từ thức ăn thừa, phân tôm cá hoặc xác tảo chết, môi trường sẽ trở nên ô nhiễm, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn gây bệnh phát triển. Thuốc tím lúc này có thể giúp oxy hóa chất hữu cơ, giảm COD, và làm sạch môi trường nước hiệu quả.

Xuất hiện các dấu hiệu bệnh ngoài da ở tôm cá

Nếu quan sát thấy tôm cá có dấu hiệu như tróc vảy, đốm đỏ, thối mang, lở loét hoặc bơi lờ đờ gần mặt nước – đây có thể là biểu hiện của các bệnh do vi khuẩn, nấm hoặc ký sinh trùng gây ra. Thuốc tím có thể được dùng để diệt tác nhân gây bệnh ngoài da và hỗ trợ tôm cá hồi phục nhanh hơn.

Bắt đầu thả giống hoặc lúc thu hoạch

Thuốc tím nên được sử dụng để khử trùng nước ao trước khi đưa giống mới vào, giúp tiêu diệt mầm bệnh còn tồn đọng từ vụ nuôi trước. Sau khi thu hoạch, xử lý ao bằng KMnO₄ cũng giúp làm sạch nền đáy và hạn chế rủi ro lây lan bệnh sang vụ sau.

Khi ao bị tảo bùng phát bất thường

Sự phát triển quá mức của tảo (đặc biệt là tảo lam) có thể gây hiện tượng "nổ tảo", làm sụt giảm oxy đột ngột, đồng thời giải phóng độc tố ảnh hưởng đến tôm cá. Sử dụng thuốc tím ở liều thấp giúp kiểm soát mật độ tảo, cân bằng hệ vi sinh trong ao.

Ao nuôi có mùi hôi tanh, nước đục và kém lưu thông

Mùi hôi trong ao nuôi thường xuất phát từ việc phân hủy kỵ khí các chất hữu cơ dưới đáy ao. Trong trường hợp này, KMnO₄ có thể giúp tăng khả năng oxy hóa, hỗ trợ phân hủy bùn đáy, làm sạch nước và giảm mùi hiệu quả.

2. Hướng dẫn liều lượng sử dụng thuốc tím trong nuôi trồng thủy sản

Việc sử dụng thuốc tím trong ao nuôi tôm, cá cần tuân thủ đúng liều lượng và thời điểm để phát huy hiệu quả tối đa, đồng thời đảm bảo an toàn cho sinh vật nuôi.

Thời điểm thích hợp để sử dụng

Trước và sau mùa vụ: Sử dụng thuốc tím để khử trùng nước, diệt vi khuẩn và virus tồn dư trước khi thả giống hoặc sau khi thu hoạch.

Không dùng trong quá trình nuôi chính: Vì thuốc tím có thể tạo ra MnO₂ – một chất độc với tôm cá nếu tích tụ với liều cao.

Liều lượng khuyến nghị

Khử trùng trước khi thả giống: 2 – 4 mg/L (ppm). Sau khi xử lý, nên giữ nước từ 24 – 48 giờ trước khi thay nước và thả giống.

Xử lý nước trong quá trình nuôi (khi có dấu hiệu ô nhiễm): 0.5 – 1 mg/L. Cần theo dõi chặt chẽ để tránh ảnh hưởng đến sinh vật nuôi.

Giảm chất hữu cơ trong ao: 1 – 2 mg/L nhằm oxy hóa các hợp chất hữu cơ có hại.

Kiểm soát tảo độc: 1 – 2 mg/L để ức chế sự phát triển của các loại tảo gây hại.

Cách pha và sử dụng

Hòa tan thuốc tím với nước sạch trước khi tạt đều lên bề mặt ao hoặc đổ trực tiếp vào dàn quạt nước để đảm bảo phân bố đều.

Sau khi xử lý, cần cấy bổ sung men vi sinh nhằm khôi phục hệ vi sinh có lợi trong ao.

Tăng cường hoạt động của quạt nước để đảm bảo hàm lượng oxy hòa tan, nhất là trong thời điểm sau khi dùng thuốc tím – lúc mà một lượng lớn tảo có thể bị tiêu diệt, gây suy giảm DO.

3. Một số lưu ý quan trọng khi sử dụng thuốc tím trong ao nuôi

Tránh lạm dụng

Là một chất oxy hóa mạnh, việc sử dụng quá liều thuốc tím có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như suy giảm lượng oxy hòa tan, gây stress và tử vong cho tôm cá. Người nuôi cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn về liều lượng và thời gian sử dụng.

Theo dõi các chỉ số nước

Trước và sau khi sử dụng thuốc tím, cần kiểm tra các thông số quan trọng như pH, độ cứng và DO để đảm bảo môi trường nước phù hợp với sinh trưởng của thủy sản.

Chọn thời điểm sử dụng hợp lý

Thời gian lý tưởng để sử dụng thuốc tím là vào buổi sáng sớm hoặc chiều tối – khi nhiệt độ nước thấp và oxy hòa tan cao. Tránh sử dụng vào giữa trưa hoặc lúc thời tiết nắng gắt để giảm nguy cơ gây sốc cho tôm cá.

Kết hợp với các biện pháp khác

Sử dụng thuốc tím nên được kết hợp với các phương pháp quản lý nước khác như thay nước định kỳ, duy trì mật độ nuôi hợp lý, và bổ sung men vi sinh để giữ môi trường ổn định, hạn chế nguy cơ bùng phát dịch bệnh.

Thuốc tím (KMnO₄) là một công cụ hỗ trợ đắc lực trong việc xử lý nước và phòng ngừa bệnh trong nuôi trồng thủy sản. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả và tránh những rủi ro không mong muốn, người nuôi cần hiểu rõ cơ chế hoạt động, liều lượng phù hợp và nguyên tắc sử dụng. Việc quản lý chặt chẽ việc sử dụng thuốc tím kết hợp cùng các giải pháp sinh học và kỹ thuật nuôi tiên tiến sẽ góp phần tạo nên một môi trường ao nuôi bền vững, an toàn và hiệu quả hơn trong dài hạn.

Hòa Thy