Chiết xuất Yucca schidigera (Yucca) là một giải pháp sinh học đã được sử dụng rộng rãi trong nuôi tôm cá thâm canh, chủ yếu với mục đích giảm khí độc ammonia (NH₃) và cải thiện chất lượng nước.

Nên bắt đầu ở mức thấp hơn (khoảng 0,5–1 g/kg) và tăng dần nếu cần thiết

Trong những năm gần đây, Yucca còn được nghiên cứu và ứng dụng như một phụ gia dinh dưỡng trong thức ăn, nhằm nâng cao hiệu suất sử dụng các chất dinh dưỡng, tăng cường miễn dịch và giúp vật nuôi chống chịu tốt hơn với các điều kiện stress môi trường.

Cơ chế tác động

Cơ chế tác động của Yucca được hiểu khá rõ ràng ở khía cạnh điều hòa chuyển hóa nitrogen. Saponin trong Yucca có khả năng ức chế hoạt động của enzyme urease do vi sinh vật đường ruột tiết ra, từ đó làm giảm sự hình thành ammonia nội sinh trong quá trình tiêu hóa.

Việc giảm sự tích tụ ammonia giúp duy trì môi trường đường ruột ổn định, hạn chế tổn thương gan tụy và giảm stress cho vật nuôi. Ngoài ra, khi được bổ sung vào nước hoặc thức ăn, Yucca còn giúp giảm lượng ammonia thải ra môi trường, góp phần ổn định chất lượng nước ao nuôi – một yếu tố then chốt trong mô hình thâm canh mật độ cao.

Bên cạnh tác dụng điều hòa khí độc, Yucca còn ảnh hưởng tích cực đến quá trình tiêu hóa và hệ miễn dịch của tôm cá. Một số nghiên cứu thực nghiệm cho thấy, việc bổ sung Yucca trong khẩu phần ăn có thể làm tăng hoạt tính của các enzyme tiêu hóa như protease, lipase và amylase ở tôm thẻ chân trắng, qua đó cải thiện khả năng hấp thu dinh dưỡng và giảm hệ số FCR.

Yucca cũng được ghi nhận có khả năng hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh vật đường ruột, giúp hạn chế sự phát triển quá mức của một số nhóm vi khuẩn gây hại, đồng thời tăng sức khỏe tổng thể của hệ tiêu hóa. Nhờ chứa các hợp chất polyphenolics và resveratrol, Yucca thể hiện hoạt tính chống oxy hóa và chống viêm đáng kể, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do và hỗ trợ vật nuôi vượt qua các giai đoạn stress sinh lý, đặc biệt trong điều kiện môi trường khắc nghiệt hoặc mật độ nuôi cao.

Liều dùng phù hợp

Liều lượng Yucca cần được điều chỉnh tùy theo loài, giai đoạn sinh trưởng và điều kiện nuôi. Ở cá vược châu Âu (Dicentrarchus labrax), nghiên cứu cho thấy mức bổ sung khoảng 1 g Yucca/kg thức ăn mang lại hiệu quả cải thiện tăng trưởng và giảm lượng ammonia thải ra nước. Với tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei), các thí nghiệm đã ghi nhận lợi ích rõ rệt khi bổ sung Yucca trong khoảng 0,2 đến 2,0 g/kg thức ăn, giúp tăng hoạt tính enzyme tiêu hóa, cải thiện hiệu quả sử dụng thức ăn và tăng sức đề kháng. Tuy nhiên, người nuôi nên bắt đầu ở mức thấp hơn (khoảng 0,5–1 g/kg) và tăng dần nếu cần thiết, đồng thời lựa chọn sản phẩm có hàm lượng saponin được tiêu chuẩn hóa để đảm bảo tính an toàn và ổn định.

Lưu ý đặc biệt

Trong thực tế, việc sử dụng Yucca hiệu quả phụ thuộc không chỉ vào liều lượng mà còn vào thời điểm và cách thức bổ sung. Yucca phát huy tác dụng tốt nhất khi được sử dụng trong giai đoạn tôm cá chịu áp lực môi trường như khi nồng độ ammonia cao, sau mưa lớn, lúc thay nước hoặc trong các đợt giao mùa. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng liên tục trong thời gian dài mà không đánh giá định kỳ có thể làm giảm hiệu quả sinh học hoặc gây kích ứng cho hệ tiêu hóa, do saponin ở nồng độ cao có thể tác động lên màng tế bào nhạy cảm. Vì vậy, người nuôi nên theo dõi chặt chẽ phản ứng của vật nuôi, bao gồm tình trạng đường ruột, gan tụy, màu nước và tốc độ ăn, để kịp thời điều chỉnh liều lượng phù hợp.

Cần nhấn mạnh rằng Yucca không phải là “giải pháp duy nhất” cho các vấn đề môi trường trong ao nuôi. Việc bổ sung Yucca chỉ nên xem là một phần trong chiến lược quản lý tổng thể, kết hợp với các biện pháp khác như quản lý thức ăn, sử dụng vi sinh vật có lợi, sục khí và kiểm soát chất lượng nước thường xuyên. Việc đo lường kỳ các chỉ số như ammonia, nitrite, pH và oxy hòa tan là cần thiết để đảm bảo Yucca phát huy đúng vai trò và giúp duy trì sự ổn định sinh thái trong ao nuôi.

Tóm lại, bổ sung Yucca schidigera trong nuôi tôm cá là một chiến lược khoa học và hiệu quả, mang lại lợi ích rõ rệt trong việc giảm khí độc, cải thiện tiêu hóa, tăng cường sức đề kháng và giảm stress cho vật nuôi. Tuy nhiên, hiệu quả của Yucca chỉ đạt tối đa khi người nuôi sử dụng đúng liều, chọn sản phẩm chất lượng và phối hợp với các biện pháp quản lý môi trường tổng thể. Khi được áp dụng đúng cách, Yucca có thể trở thành một công cụ sinh học hữu ích giúp hướng đến mô hình nuôi trồng thủy sản an toàn, bền vững và thân thiện với môi trường.