Thời tiết mùa hè ở nước ta thường xuyên diễn biến phức tạp, với đặc trưng là nắng nóng gay gắt xen kẽ những cơn mưa rào bất chợt. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, hiện tượng này ngày càng xảy ra thường xuyên hơn, gây ra nhiều biến động lớn trong ao nuôi thủy sản.

Vào thời điểm thời tiết khắc nghiệt, bà con cần chủ động quản lý tảo trong ao nhiều hơn

Tảo phát triển mạnh khi nào?

Một trong những yếu tố môi trường ảnh hưởng rõ rệt chính là sự phát triển mất kiểm soát của tảo – nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tảo nở hoa, thiếu oxy, pH dao động mạnh, khí độc tích tụ, và hậu quả cuối cùng là ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất tôm cá. Việc chủ động quản lý tảo trong giai đoạn thời tiết nắng mưa đan xen trở thành một yêu cầu bắt buộc nếu người nuôi muốn đảm bảo vụ mùa bền vững.

Tảo, đặc biệt là tảo lam (Cyanobacteria), tảo lục (Chlorophyta), có khả năng sinh trưởng rất nhanh khi hội đủ các điều kiện như ánh sáng mạnh, nhiệt độ cao và dinh dưỡng dồi dào (đặc biệt là đạm và lân). Những ngày nắng nóng kéo dài làm tăng nhiệt độ nước, thúc đẩy quá trình quang hợp và phân chia tế bào của tảo. Khi có mưa, đặc biệt là mưa rào đầu mùa, các chất hữu cơ, phân bón, đất mùn từ bờ ao bị rửa trôi xuống nước, bổ sung một lượng lớn dinh dưỡng làm tảo “bùng phát” bất thường. Tảo phát triển mạnh ban đầu giúp nước có màu đẹp, nhiều oxy, nhưng nếu không kiểm soát tốt sẽ dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Hệ lụy của việc không kiểm soát tảo

Thiếu oxy vào ban đêm: Ban ngày tảo quang hợp tạo oxy, nhưng vào ban đêm lại tiêu thụ oxy để hô hấp. Ao nuôi nhiều tảo, đặc biệt là tảo lam, sẽ gây tụt oxy đột ngột, làm tôm cá ngạt thở, nổi đầu, thậm chí chết hàng loạt.

Dao động pH lớn: Tảo làm pH tăng cao vào ban ngày và giảm mạnh vào ban đêm, ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất và hấp thu dinh dưỡng của thủy sản.

Tích tụ khí độc: Tảo chết đi, phân hủy tạo ra NH₃, NO₂⁻ và H₂S – những khí độc có thể gây sốc, hoại tử mang, thậm chí tử vong cho tôm cá.

Gây tảo nở hoa và tảo độc: Một số loài tảo tiết độc tố vào nước, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe vật nuôi, làm tôm chậm lớn, kém ăn, dễ mắc bệnh.

Chủ động quản lý tảo

Để quản lý tảo hiệu quả trong thời điểm nắng nóng xen kẽ mưa rào, người nuôi cần áp dụng kết hợp nhiều biện pháp kỹ thuật như sau:

Theo dõi màu nước thường xuyên

Quan sát màu nước hàng ngày giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường:

Màu xanh nõn chuối: tảo lục phát triển tốt.

Màu xanh rêu, xanh đen: tảo lam phát triển mạnh – cần xử lý ngay.

Màu nước đậm, đặc quánh, có mùi tanh hôi: mật độ tảo cao – nguy cơ tảo tàn.

Quản lý thức ăn hợp lý, tránh dư thừa

Thức ăn dư thừa là nguồn dinh dưỡng thúc đẩy tảo phát triển. Cần điều chỉnh lượng thức ăn theo nhu cầu thực tế, không cho ăn khi trời mưa, tôm/cá yếu ăn, và thường xuyên sử dụng sàng ăn để kiểm tra lượng ăn của vật nuôi.

Bổ sung men vi sinh định kỳ

Sử dụng chế phẩm sinh học chứa vi khuẩn Bacillus, Rhodopseudomonas… giúp cạnh tranh dinh dưỡng với tảo, ổn định hệ vi sinh và phân hủy chất hữu cơ đáy ao, giảm thiểu khí độc và hạn chế tảo phát triển quá mức.

Sử dụng chất diệt tảo an toàn

Khi mật độ tảo quá cao hoặc phát hiện tảo lam độc, có thể sử dụng các sản phẩm xử lý tảo chuyên dụng có nguồn gốc từ đồng sulfat, hydrogen peroxide hoặc thảo dược như cao chùm ngây, lá xoan, chiết xuất quế… Tuy nhiên, cần xử lý vào sáng sớm, tránh ngày nắng gắt, và tăng cường quạt nước, sục khí sau xử lý để tránh hiện tượng thiếu oxy.

Điều chỉnh quạt nước và sục khí

Vào những ngày nắng nóng hoặc sau mưa, nên tăng cường chạy quạt nước, đặc biệt là về chiều tối và rạng sáng – thời điểm dễ xảy ra thiếu oxy. Cần bố trí quạt nước sao cho nước lưu thông toàn ao, hạn chế vùng tù đọng.

Thay nước định kỳ

Khi điều kiện cho phép, thay nước từng phần giúp làm loãng mật độ tảo, giảm chất dinh dưỡng trong nước. Tuy nhiên, cần đảm bảo nước cấp vào đã được xử lý kỹ, tránh đưa thêm mầm bệnh hoặc tảo lạ vào ao.

Quản lý tảo hiệu quả trong giai đoạn thời tiết nắng mưa đan xen không chỉ giúp ổn định môi trường ao nuôi, mà còn là yếu tố quyết định thành bại của cả vụ mùa. Người nuôi cần chủ động theo dõi, ghi chép thường xuyên các chỉ tiêu môi trường, và áp dụng tổng hợp các biện pháp sinh học – cơ học – hóa học một cách linh hoạt, phù hợp với điều kiện thực tế. Việc kiểm soát tảo không thể làm trong ngày một ngày hai, mà đòi hỏi sự kiên trì, hiểu biết và tinh thần chủ động cao từ người nuôi. Đó chính là nền tảng để hướng tới một nền thủy sản an toàn, hiệu quả và bền vững.

PDT