Tên bệnh xuất phát từ sông Taura, Ecuador – nơi lần đầu tiên dịch bệnh bùng phát vào năm 1992. Từ đó đến nay, TSV đã lan rộng ra nhiều quốc gia nuôi tôm trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam.

Nguyên nhân và điều kiện phát sinh bệnh

Bệnh Taura, còn được biết đến với tên gọi Hội chứng Taura (Taura Syndrome Disease – TSD), là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm trên tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei). Bệnh do virus Taura (Taura Syndrome Virus – TSV) gây ra, có khả năng lây lan nhanh và gây tỷ lệ chết cao, đặc biệt là ở giai đoạn tôm postlarvae đến tôm giống nhỏ (PL10 – PL30).

TSV thuộc họ Dicistroviridae, lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa, từ tôm bệnh sang tôm khỏe thông qua thức ăn, phân, nước, hoặc tiếp xúc trực tiếp. Một số yếu tố góp phần thúc đẩy bệnh bùng phát bao gồm:

Mật độ nuôi cao, quản lý ao kém.

Chất lượng nước xấu, ô nhiễm hữu cơ, khí độc cao (NH₃, H₂S).

Thức ăn dư thừa, không đảm bảo vệ sinh.

Tôm bị stress do thay đổi môi trường đột ngột hoặc thời tiết thất thường.

Dấu hiệu nhận biết bệnh Taura

Tùy theo giai đoạn phát triển của bệnh, tôm có thể có những biểu hiện khác nhau:

Giai đoạn cấp tính

Tôm bơi lờ đờ, tập trung quanh bờ ao, khả năng bắt mồi kém.

Vỏ tôm mềm, mỏng và đổi màu hơi đỏ, đặc biệt phần đuôi và chân.

Đốm đen hoặc đỏ xuất hiện ở đuôi, phụ bộ, phần gốc chân bơi.

Ruột trống rỗng, gan tụy teo nhỏ.

Tỷ lệ chết có thể lên đến 70–90%, đặc biệt ở tôm nhỏ 0,2–1g.

Giai đoạn mãn tính

Tôm sống sót sau giai đoạn cấp tính thường mang virus TSV.

Biểu hiện yếu, chậm lớn, vỏ xỉn màu.

Có thể tái phát bệnh khi gặp điều kiện bất lợi.

Hậu quả và thiệt hại

Bệnh Taura gây ra thiệt hại nghiêm trọng về kinh tế cho người nuôi:

Tỷ lệ chết cao, đặc biệt ở giai đoạn đầu vụ nuôi.

Tôm sống sót nhưng tăng trưởng kém, hiệu quả nuôi giảm.

Mầm bệnh tồn tại và lây lan sang các vụ sau nếu không xử lý triệt để.

Biện pháp phòng bệnh hiệu quả

Chọn giống tôm sạch bệnh

Ưu tiên sử dụng tôm giống từ trại có chứng nhận SPF (Specific Pathogen Free), không mang TSV.

Xét nghiệm tôm giống bằng PCR trước khi thả nuôi.

Quản lý ao nuôi và môi trường

Cải tạo ao kỹ lưỡng: diệt tạp, bón vôi, phơi đáy ao tối thiểu 10–15 ngày.

Sử dụng nước sạch, không lấy nước từ khu vực có mầm bệnh.

Lắp đặt hệ thống quạt nước, sục khí, tránh thiếu oxy gây stress cho tôm.

Kiểm tra các chỉ tiêu môi trường hàng ngày: pH, độ kiềm, nhiệt độ, NH₃, NO₂, H₂S...

Quản lý dinh dưỡng và sức khỏe tôm

Cho ăn đúng lượng, đúng thời điểm, tránh dư thừa.

Định kỳ trộn men tiêu hóa, vitamin C, khoáng chất, beta-glucan vào thức ăn.

Theo dõi đường ruột, phân, gan tụy để phát hiện sớm bất thường.

An toàn sinh học

Không thả tôm nhiều lứa tuổi cùng lúc.

Hạn chế người lạ, phương tiện ra vào trại nuôi.

Khử trùng dụng cụ thường xuyên.

Lọc, xử lý nước đầu vào, tránh mầm bệnh từ nước ngoài môi trường.

Xử lý khi phát hiện bệnh

Khi tôm có dấu hiệu nghi ngờ bị Taura:

Thu mẫu xét nghiệm nhanh bằng test kit hoặc PCR để xác định có phải TSV không.

Nếu xác định dương tính:

Ngưng cho ăn 1–2 ngày, sau đó cho ăn lại kết hợp thuốc bổ gan, tăng sức đề kháng.

Tăng cường oxy, giảm mật độ, cải thiện chất lượng nước.

Tuyệt đối không xả nước ra ngoài khi chưa xử lý.

Thông báo cho cán bộ thú y thủy sản để có biện pháp xử lý đồng bộ.

Lưu ý: Hiện tại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu đối với TSV. Việc kiểm soát chủ yếu là phòng bệnh và quản lý tốt tổng thể môi trường – dinh dưỡng – sức đề kháng tôm.

Bệnh Taura trên tôm thẻ chân trắng là mối đe dọa tiềm ẩn lớn trong nuôi tôm công nghiệp. Tuy chưa có thuốc đặc trị, nhưng với chiến lược phòng bệnh chủ động, chọn giống sạch, quản lý môi trường – dinh dưỡng hợp lý, và thực hành nuôi an toàn sinh học, người nuôi hoàn toàn có thể kiểm soát hiệu quả bệnh Taura, duy trì năng suất cao, bền vững.

PDT