Ngành tôm Việt Nam đang từng bước khẳng định vai trò là một trong những trụ cột quan trọng của xuất khẩu thủy sản, với thị trường tiêu thụ rộng lớn như Liên minh châu Âu (EU), Hoa Kỳ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Để tăng cường sức cạnh tranh và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, ngành tôm cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ công nghệ, quản lý đến chính sách.

Tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế: Nền tảng cho sự phát triển bền vững

Một trong những yếu tố cốt lõi để duy trì và mở rộng thị trường xuất khẩu là tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về vệ sinh dịch tễ và kiểm dịch động thực vật (SPS). Các yêu cầu từ EU, Mỹ và Nhật Bản về dư lượng kháng sinh, vi sinh vật, kim loại nặng… ngày càng khắt khe. Nếu không đáp ứng được, sản phẩm tôm Việt Nam có nguy cơ bị trả hàng hoặc cấm nhập khẩu, gây thiệt hại về kinh tế và ảnh hưởng đến uy tín quốc gia.

Để giải quyết vấn đề này, các doanh nghiệp và trang trại nuôi tôm cần đầu tư vào quy trình sản xuất khép kín, an toàn sinh học, giám sát chất lượng từ khâu nuôi đến chế biến. Việc áp dụng quy trình quản lý chất lượng nghiêm ngặt không chỉ giúp sản phẩm đạt chuẩn xuất khẩu mà còn gia tăng giá trị thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu.

Hướng đến tăng trưởng xanh và giảm phát thải

Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh định hướng ngành tôm chuyển mình theo hướng tiết kiệm tài nguyên, hạn chế tác động môi trường và giảm phát thải khí nhà kính. Các mô hình nuôi tôm thân thiện môi trường như nuôi tiết kiệm nước, sử dụng chế phẩm sinh học, giống tôm có khả năng thích nghi tốt với biến đổi khí hậu… đang được khuyến khích áp dụng rộng rãi.

Không chỉ giúp bảo vệ môi trường, các giải pháp này còn đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh đang gia tăng mạnh mẽ trên thế giới, đặc biệt tại các thị trường cao cấp. Việc chuyển đổi sang sản xuất xanh không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là lợi thế cạnh tranh dài hạn cho ngành tôm Việt.

Ứng dụng công nghệ cao nâng cao năng suất và hiệu quả

Sự tham gia của công nghệ cao vào sản xuất tôm nuôi đang mang lại nhiều bước tiến rõ rệt. Các hệ thống nuôi tuần hoàn (RAS) giúp tái sử dụng nước, kiểm soát chặt chẽ chất lượng ao nuôi, giảm ô nhiễm môi trường. Cùng với đó, công nghệ Biofloc sử dụng vi sinh vật có lợi để duy trì môi trường ao ổn định, giảm chi phí thay nước và hạn chế dịch bệnh.

Ngoài ra, việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vật (IoT) cho phép người nuôi theo dõi thông số ao nuôi như nhiệt độ, độ pH, oxy hòa tan theo thời gian thực, hỗ trợ ra quyết định kịp thời. Trong khâu chế biến, công nghệ sấy thăng hoa và sấy lạnh giúp bảo toàn chất lượng, kéo dài thời gian bảo quản và nâng cao giá trị sản phẩm sau thu hoạch.

Cải thiện chất lượng con giống và tối ưu hóa dinh dưỡng

Con giống chất lượng là yếu tố quyết định thành công trong nuôi tôm. Việc sử dụng tôm bố mẹ sạch bệnh (SPF), có nguồn gốc rõ ràng và kiểm tra bằng công nghệ hiện đại như PCR là bước đi bắt buộc. Đồng thời, công nghệ chọn giống di truyền giúp tạo ra các dòng tôm có khả năng kháng bệnh cao, sinh trưởng nhanh và thích nghi tốt với điều kiện nuôi thay đổi.

Trong quản lý thức ăn, việc tối ưu hóa hệ số chuyển đổi thức ăn (FCR) sẽ giúp giảm chi phí và hạn chế ô nhiễm. Thức ăn công nghiệp cần được thiết kế phù hợp với từng giai đoạn phát triển của tôm, cân bằng dinh dưỡng và dễ tiêu hóa. Những nghiên cứu về nguồn protein thay thế như bột côn trùng, công nghệ lên men cũng đang mở ra hướng phát triển bền vững cho ngành thức ăn thủy sản.

Phát triển chuỗi giá trị minh bạch và có trách nhiệm

Để ngành tôm phát triển bền vững, cần xây dựng một chuỗi giá trị chặt chẽ từ khâu sản xuất giống, nuôi trồng, chế biến đến tiêu thụ. Tăng cường liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi sẽ giúp giảm thiểu rủi ro, nâng cao chất lượng sản phẩm và tạo ra giá trị gia tăng. Đặc biệt, việc minh bạch hóa quy trình sản xuất, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, tuân thủ tiêu chuẩn lao động và trách nhiệm xã hội đang là yêu cầu cấp thiết từ phía thị trường.

Mô hình hợp tác công tư (PPP) cũng cần được thúc đẩy mạnh mẽ, kết hợp nguồn lực nhà nước với vốn, công nghệ và kinh nghiệm quản lý từ khu vực tư nhân. Đây sẽ là đòn bẩy quan trọng giúp ngành tôm vượt qua khó khăn, đón đầu xu hướng và duy trì vị thế trên thị trường thế giới.

Ngành tôm Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để khẳng định vị thế trên bản đồ thủy sản toàn cầu. Tuy nhiên, để phát triển một cách bền vững, ngành cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, áp dụng công nghệ cao, tối ưu hóa quy trình nuôi, đến xây dựng chuỗi giá trị minh bạch. Đây không chỉ là hướng đi tất yếu trước bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, mà còn là nền tảng để nâng cao chất lượng sống cho người dân, bảo vệ môi trường và đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế đất nước.

Hòa Thy