Thời tiết giao mùa là giai đoạn nhạy cảm và đầy rủi ro trong nuôi tôm công nghiệp. Những biến động về nhiệt độ, độ mặn, pH, hàm lượng oxy hòa tan... thường xuyên xảy ra, khiến hệ miễn dịch của tôm suy yếu và tạo điều kiện thuận lợi cho mầm bệnh bùng phát. Trong đó, ba căn bệnh nguy hiểm nhất hiện nay là bệnh phân trắng, hội chứng hoại tử gan tụy cấp (EMS/AHPND) và bệnh đốm trắng (WSSV).

Ba căn bệnh nguy hiểm: phân trắng, EMS và đốm trắng luôn là mối lo lớn của người nuôi tôm

Bệnh phân trắng

Nguyên nhân

Bệnh phân trắng (White Feces Syndrome - WFS) là bệnh thường gặp ở tôm thẻ chân trắng trong các ao nuôi thâm canh, đặc biệt vào giai đoạn thời tiết thay đổi đột ngột. Nguyên nhân gây bệnh hiện vẫn đang được nghiên cứu, nhưng các yếu tố liên quan bao gồm:

Vi khuẩn: Vibrio spp. và đặc biệt là Vibrio parahaemolyticus có độc lực.

Ký sinh trùng đường ruột: Enterocytozoon hepatopenaei (EHP) – một loại vi bào tử trùng gây teo gan tụy và tổn thương đường ruột.

Môi trường ao nuôi xấu, tảo tàn, chất hữu cơ tích tụ.

Thức ăn dư thừa, kém chất lượng, chứa độc tố nấm mốc.

Triệu chứng

Tôm đi phân trắng, nổi lềnh bềnh trên mặt nước hoặc bám vào sàn đáy ao.

Tôm chậm lớn, yếu ăn, đường ruột rỗng hoặc đứt khúc.

Gan tụy teo nhỏ, chuyển màu nhạt.

Phòng và trị bệnh

Quản lý môi trường tốt, định kỳ siphon đáy ao, thay nước, duy trì độ kiềm ổn định (100–150 mg/L CaCO₃).

Sử dụng men vi sinh, enzyme hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường hệ vi sinh có lợi.

Hạn chế stress cho tôm, tránh thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ mặn.

Nếu phát hiện bệnh, có thể bổ sung các chất kháng khuẩn đường ruột như nano bạc, chiết xuất thảo dược (tỏi, neem...) theo hướng dẫn của chuyên gia.

Hội chứng hoại tử gan tụy cấp (EMS/AHPND)

Nguyên nhân

EMS (Early Mortality Syndrome) hay còn gọi là AHPND (Acute Hepatopancreatic Necrosis Disease) là bệnh nguy hiểm gây tử vong hàng loạt ở tôm trong vòng 30 ngày đầu sau khi thả. Nguyên nhân chính là do vi khuẩn Vibrio parahaemolyticus mang gen độc tố PirA và PirB.

Thời tiết giao mùa khiến tôm stress, hệ miễn dịch suy yếu, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh bùng phát mạnh.

Triệu chứng

Tôm chết sớm, thường trong vòng 10–30 ngày sau thả.

Gan tụy tôm bị teo, nhạt màu, mềm, có dịch.

Tôm lờ đờ, nổi đầu, bỏ ăn, kém phát triển.

Biện pháp phòng bệnh

Chọn giống sạch bệnh, kiểm tra kỹ tôm bố mẹ và post trước khi thả.

Cải tạo ao kỹ lưỡng, xử lý triệt để mầm bệnh trong đất và nước.

Quản lý ao nuôi khoa học, tránh để pH, độ mặn, oxy biến động lớn.

Tăng cường miễn dịch cho tôm bằng vitamin C, E, beta-glucan, khoáng chất...

Sử dụng men vi sinh xử lý đáy ao và đường ruột, cạnh tranh và ức chế vi khuẩn gây bệnh.

Bệnh đốm trắng

Nguyên nhân

Bệnh đốm trắng do virus White Spot Syndrome Virus (WSSV) gây ra, lây lan nhanh qua nước, thức ăn tươi sống, dụng cụ ao nuôi và cả qua tôm giống nhiễm bệnh. Thời tiết lạnh, đặc biệt là những ngày mưa kéo dài, nhiệt độ giảm đột ngột sẽ kích hoạt virus hoạt động mạnh, làm tôm chết hàng loạt.

Triệu chứng

Xuất hiện các đốm trắng đục, nhỏ trên vỏ tôm, đặc biệt là ở giáp đầu ngực và đốt bụng.

Tôm bơi lờ đờ, nổi đầu, bỏ ăn.

Tỷ lệ chết có thể lên tới 100% trong vòng 3–5 ngày.

Phòng bệnh

Kiểm dịch tôm giống nghiêm ngặt, tuyệt đối không sử dụng tôm giống chưa kiểm tra WSSV.

Tuyệt đối không cho tôm ăn thức ăn tươi sống chưa qua xử lý nhiệt (như cua, ghẹ, nhuyễn thể).

Che chắn ao nuôi, hạn chế gió lạnh, mưa lớn, giảm sốc nhiệt.

Dùng lưới chắn chim, lưới chắn côn trùng để tránh mầm bệnh từ bên ngoài xâm nhập.

Định kỳ sử dụng chế phẩm sinh học và khoáng chất giúp tăng đề kháng.

Khuyến nghị chung trong giai đoạn giao mùa

Theo dõi sát các chỉ tiêu môi trường nước (nhiệt độ, pH, độ mặn, oxy, NH₃, NO₂...) ít nhất 2 lần/ngày.

Tăng cường sức khỏe đường ruột cho tôm, bởi 70–80% hệ miễn dịch của tôm nằm ở ruột.

Sử dụng thức ăn chất lượng cao, tránh dư thừa và điều chỉnh lượng thức ăn phù hợp theo thời tiết.

Chủ động phòng bệnh hơn chữa bệnh: đảm bảo an toàn sinh học, quy trình nuôi khép kín, giảm thiểu stress.

Ba căn bệnh nguy hiểm: phân trắng, EMS và đốm trắng luôn là mối lo lớn của người nuôi tôm, đặc biệt trong thời điểm giao mùa. Để bảo vệ thành quả nuôi trồng, bà con cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý tổng hợp, từ khâu chọn giống, cải tạo ao đến chăm sóc và phòng bệnh. Chỉ khi quản lý tốt môi trường, sức khỏe tôm và tuân thủ quy trình kỹ thuật thì mới có thể giảm thiểu rủi ro và nâng cao hiệu quả kinh tế.

PDT