Mùa hè là thời điểm thời tiết nắng nóng gay gắt, nhiệt độ nước và môi trường ao nuôi thay đổi thất thường, dễ gây sốc cho tôm cá và làm suy giảm chất lượng nước. Đây cũng là giai đoạn mà các mầm bệnh như vi khuẩn, virus, nấm, tảo độc phát triển mạnh, đe dọa trực tiếp đến hiệu quả nuôi trồng thủy sản. Việc sử dụng chế phẩm sinh học trong giai đoạn này không chỉ giúp kiểm soát môi trường ao nuôi mà còn tiết kiệm chi phí nếu biết cách dùng hợp lý.

Hiểu rõ mục đích và đặc tính của từng loại chế phẩm

Chế phẩm sinh học là tập hợp các vi sinh vật có lợi được tuyển chọn nhằm cải thiện chất lượng nước, phân hủy chất hữu cơ, hạn chế mầm bệnh và hỗ trợ tiêu hóa cho vật nuôi. Tuy nhiên, không phải chế phẩm nào cũng giống nhau. Có thể phân loại chế phẩm theo các nhóm sau:

Chế phẩm xử lý nước: Chứa vi sinh vật như Bacillus subtilis, Nitrosomonas, Nitrobacter, chuyên phân hủy chất thải hữu cơ, giảm NH₃, NO₂⁻, H₂S…

Chế phẩm ức chế mầm bệnh: Gồm các chủng cạnh tranh như Lactobacillus, Bacillus licheniformis, Bacillus pumilus nhằm hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây bệnh như Vibrio.

Chế phẩm tiêu hóa: Được trộn vào thức ăn, giúp vật nuôi hấp thu dinh dưỡng tốt hơn, tăng cường miễn dịch.

Muốn sử dụng tiết kiệm và hiệu quả, người nuôi cần biết chính xác ao đang cần xử lý vấn đề gì để chọn đúng loại chế phẩm, tránh lãng phí và giảm hiệu quả.

Chọn thời điểm sử dụng hợp lý

Việc rải chế phẩm sinh học cần thực hiện vào thời điểm thích hợp để đạt hiệu quả tối đa:

Thời điểm tốt nhất: Buổi sáng sớm hoặc chiều mát, khi nhiệt độ nước dưới 32°C và oxy hòa tan cao. Tránh rải vào lúc trưa nắng gắt vì nhiệt độ cao có thể làm chết vi sinh vật có lợi.

Sau các cơn mưa hoặc sau khi dùng hóa chất: Đây là lúc hệ vi sinh vật trong ao dễ bị rối loạn, cần bổ sung lại chế phẩm để ổn định môi trường.

Định kỳ hàng tuần: Với các ao nuôi thâm canh hoặc mật độ cao, nên rải định kỳ 5–7 ngày/lần.

Kích hoạt chế phẩm trước khi sử dụng

Một số loại chế phẩm sinh học dạng bột hoặc dạng khô cần được kích hoạt (ủ) trước khi sử dụng để tăng sinh khối vi sinh vật, giúp chúng hoạt động nhanh hơn khi vào môi trường ao. Cách kích hoạt đơn giản như sau:

Nguyên liệu ủ: 1 lít mật rỉ đường, 1 lít nước ấm (30–35°C), 1 gói chế phẩm, trộn đều và ủ kín trong 12–24 giờ.

Lưu ý: Chỉ ủ vừa đủ dùng trong 1 lần, không để quá lâu dễ sinh vi khuẩn lạ.

Việc kích hoạt giúp tiết kiệm chi phí vì lượng vi sinh vật nhân lên nhiều lần so với ban đầu, đồng thời tăng hiệu quả xử lý khi thả vào ao.

Kết hợp chế phẩm với quy trình quản lý ao nuôi

Sử dụng chế phẩm sinh học chỉ là một phần trong quy trình chăm sóc ao nuôi. Để chúng phát huy tối đa công dụng, người nuôi cần kết hợp với các biện pháp quản lý môi trường phù hợp:

Duy trì độ sâu nước ổn định: Tránh để nước cạn vào mùa hè vì sẽ khiến nhiệt độ tăng cao, ảnh hưởng đến hoạt động của vi sinh vật.

Giảm thiểu chất thải hữu cơ: Quản lý cho ăn vừa đủ, tránh dư thừa để giảm ô nhiễm đáy ao, từ đó giảm tải cho chế phẩm xử lý nước.

Sục khí liên tục: Cung cấp đủ oxy giúp vi sinh vật hoạt động hiệu quả, đặc biệt là các chủng hiếu khí.

Ưu tiên sử dụng sản phẩm chất lượng, rõ nguồn gốc

Chế phẩm sinh học trên thị trường hiện nay rất đa dạng về chủng loại, xuất xứ, giá cả. Tuy nhiên, không phải sản phẩm nào cũng đảm bảo chất lượng. Để tiết kiệm thực sự, người nuôi nên:

Mua từ các nhà cung cấp uy tín, có chứng nhận chất lượng.

Tránh mua hàng trôi nổi, giá rẻ bất thường vì có thể chứa vi sinh vật kém chất lượng hoặc không có khả năng sống sót trong môi trường ao.

Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng, bảo quản chế phẩm ở nơi khô ráo, tránh ánh nắng trực tiếp.

Theo dõi và đánh giá hiệu quả sau mỗi lần sử dụng

Sau khi rải chế phẩm sinh học, nên theo dõi các chỉ số nước như pH, NH₃, NO₂⁻, độ trong, màu nước để đánh giá hiệu quả. Nếu không có cải thiện rõ rệt, cần xem lại:

Loại chế phẩm có phù hợp với vấn đề môi trường không?

Có kích hoạt đúng cách chưa?

Thời điểm rải có đúng không?

Việc ghi chép, theo dõi thường xuyên sẽ giúp người nuôi rút ra kinh nghiệm thực tế, từ đó tối ưu liều lượng, tiết kiệm đáng kể chi phí cho các vụ nuôi sau.

Chế phẩm sinh học là trợ thủ đắc lực giúp người nuôi thủy sản kiểm soát môi trường ao nuôi, nhất là trong mùa hè đầy rủi ro. Tuy nhiên, để sử dụng hiệu quả và tiết kiệm, cần lựa chọn đúng loại, dùng đúng cách, đúng thời điểm và kết hợp với quản lý môi trường tốt. Những kinh nghiệm thực tế trên sẽ là hành trang quý giá giúp bà con nuôi trồng thủy sản nâng cao năng suất và phát triển bền vững.

Mây